Fochteloërveen Big Day [Voorjaar 2022]

Intro

In 2021 heb ik iedere maand een big day gedaan in het Fochteloërveen. Binnen een dag zoveel mogelijk vogelsoorten waarnemen in dit ruim 2500 ha groot hoogveengebied en omgeving. De meest succesvolste big day tot dusver was op 28 april 2021. Toen wist ik maar liefst 128 soorten waar te nemen. Ik had deze dag geluk met het weer (zonnig, helder, droog, rustig), maar ook met vogelsoorten die toevallig over kwamen gevlogen (Visarend, Rode Wouw en Zilvermeeuw) en late wintergasten (Klapekster, Keep en Kramsvogel).

De grote verscheidenheid aan vogels in het Fochteloërveen geeft aan hoe belangrijk en onmisbaar dit gebied is. Met natuurlijk het broedsucces van de Kraanvogels als mooiste voorbeeld. De Kraanvogel als symbool voor rust en ruimte. Maar ook broedvogels zoals Raaf, Grauwe Klauwier, Paapje en Grote Gele Kwikstaart spreken boekdelen. En wie weet komt Zeearend stiekem al tot broeden in het gebied. Daarnaast is het Fochteloërveen ook een belangrijk gebied voor vogels op doortrek.

Plannen 2022

In 2022 was het idee om, indien het qua tijd/planning uitkwam, weer iedere maand een big day te doen. Folkert Jan stemde ook in met dit idee. Echter, een aantal veranderingen kwamen om de hoek kijken waardoor de plannen wijzigden. Kort samengevat: in januari (79 soorten) en februari (85 soorten) hebben we een big day gedaan, maar in maart werd onze agenda te vol en hebben we door omstandigheden deze maand geskipt. Het weer was er ook niet echt meer naar. Was het de eerste 3 weken van maart prachtig lenteweer, de laatste week van maart was het koud en regenachtig. En het plan om ergens in de laatste dagen van maart een big day te doen werd overboord gegooid.

Plannen April Big Day

Natuurlijk hebben we daarna niet stil gezeten als big day liefhebbers. Meteen werden er plannen gemaakt voor een big day in april, ergens in de laatste week van april. Dan heb je meeste kans op zoveel mogelijk soorten. Dan zijn veel zomergasten weer teruggekeerd (Fitis, Boompieper en Bonte Vliegenvanger o.a.) en is er nog kans op enkele late wintergasten (Kolgans, Kramsvogel en wie weet net als vorig jaar een Klapekster). Eind april of ergens in de eerste helft van mei is de beste periode om een big day te doen.

Na de weersvoorspellingen in de 2e helft van april dag voor dag in de gaten te hebben gehouden, valt de datum op 30 april. Het zal deze dag wat aan de frisse kant zijn met 12 a 13 graden, maar wel droog, weinig wind, helder en ook nog kans op wat zon. Leuk is dat Jeroen dit keer met ons meegaat, nog meer ogen en nog meer scherpte en dus een hogere kans om het aantal van 128 soorten van vorig jaar eind april te verbreken. De verwachtingen zijn hoog, maar ook niet te hoog, we zullen zien wat 30 april ons gaat brengen qua soorten. Er is veel mogelijk.

Voorbereiding en route

Wat betreft voorbereiding hebben we niet veel gedaan. De route kennen we uit ons hoofd en bespreken we ook nog even met Jeroen. We zullen eerst de noordelijke en Drentse kant van het Fochteloërveen uitkammen, daarna de zuidelijke kant en het Friese gedeelte. Natuurlijk zullen we enkele dorpen aandoen voor een aantal soorten die je vooral hier aan kunt treffen. Een enkele algemene soort, zoals Ekster en Turkse Tortel, zijn hier zelfs opvallend schaars en zeer moeilijk te vinden. Ze zijn zelfs zo schaars dat we er niet op rekenen en dat het bonussoorten zijn.

We weten waar we moeten zijn voor de soorten waar we het van moeten hebben deze dag, de meer schaarse soorten. Zo hopen we dat de Nachtzwaluw misschien toch alweer terug is op dezelfde plek als vorig jaar en 2020 (wordt spannend, we hebben nog nooit Nachtzwaluw in april gehad), hopen we op Porseleinhoen in het plas/dras achter het informatiecentrum, we weten waar de Houtsnippen baltsen, waar we de grootste kans hebben op een baltsende Watersnip en we weten waar bosvogels zoals Raaf, Zwarte Specht en Havik nestelen. Dat is dan het grote voordeel als je al flink wat velduren (incl. big days) hebt gemaakt in zo’n groot gebied. Je weet precies waar je moet zijn voor bepaalde soorten.

De dag zelf

Op vrijdagavond 29 april pikt Folkert Jan me op in Groningen en rijden we naar Peize. We hebben er erg veel zin in en de spanning is voelbaar. We speculeren nog even over wat mogelijk is: “een Nachtzwaluw in april zou wel erg gaaf zijn”, “hopelijk werken de roofvogels een beetje mee ondanks het grotendeels bewolkte weer”, “werken die verdomd lastige Ekster en Turkse Tortel eindelijk weer eens mee?”. Allemaal vragen en speculaties die door het hoofd spoken zo vlak voor de big day. Rond 23:00 duiken we ons bed in en om 03:15 zijn we alweer klaarwakker. Kort nachtje, maar de adrenaline giert als vanouds door ons lijf.

Snel aankleden, koffie zetten en nog voor 03:45 zitten we in de auto naar Veenhuizen. Iets na 04:00 parkeren we in de berm t.h.v. de historische koepelkerk. We hebben hier 04:15 met Jeroen afgesproken, die ook mooi op tijd arriveert. Ook Jeroen zit als vanouds boordevol energie. Erg leuk om weer gezamenlijk het veld in te gaan, uit te kijken naar weer veel leuke en memorabele waarnemingen en onverwachte ontmoetingen en wendingen. Terwijl Jeroen wat spullen overzet van zijn auto naar Folkert Jan’s auto, spitsen we alvast onze oren voor een roepende Bosuil. Zonder resultaat. Bosuil is vaak de eerste soort tijdens de Fochteloërveen big day, maar vandaag niet. We lopen rustig vanuit Veenhuizen het bos in richting de plek waar Nachtzwaluw hopelijk weer is teruggekeerd.

De plek van de Nachtzwaluw betreft een overgang van bos naar veen, dé plek in het Fochteloërveen waar je de soort ook mag verwachten (hoewel elders ook geschikte plekken zijn). Terwijl we staan te wachten op de Nachtzwaluw horen we de eerste vogels zingen vanuit het veen. Ook menen we even Bosuil te horen in de verte, maar het klinkt te vaag voor zekerheid. Roodborsttapuit is de eerste soort van vandaag, gevolgd door een roepende Wintertaling en Wilde Eend. Opeens horen we Nachtzwaluw zingen, geweldig. Hij zit er gewoon alweer, erg leuk. Een erg goeie start. Die is ongetwijfeld net gearriveerd, mogelijk afgelopen nacht. Als we teruglopen naar Veenhuizen horen we een Houtsnip baltsen boven onze hoofden.

Fochteloërveen – Bankenbos t.h.v. Veenhuizen

1. Roodborsttapuit – 04:30
2. Wintertaling – 04:31
3. Wilde Eend- 04:31
4. Blauwborst – 04:31
5. Rietgors – 04:33
6. Nachtzwaluw – 04:38
7. Houtsnip – 04:40

Vanuit Veenhuizen rijden we richting het oosten, naar een volgend stukje Bankenbos, vanwaar we een stukje het fietspad op lopen. Onderweg in het bos richting het fietspad horen we nog 2 baltsende Houtsnippen, een Tureluur vanuit het veen en een Roerdomp hoempt in de verte. Vanaf het fietspad horen we al snel een Watersnip baltsen met zijn mysterieuze geluid. Terwijl het langzaamaan licht wordt noteren we steeds meer zangvogels en is een Koekoek ook al lekker actief aan het ‘koe-koeken’. Als we weer teruglopen naar de auto, dan ook eindelijk een roepende Bosuil in de verte, een mannetje.

Fochteloërveen – Bankenbos t.h.v. fietspad

8. Roodborst – 04:56
9. Gekraagde Roodstaart – 04:57
10. Tureluur – 05:00
11. Roerdomp – 05:00
12. Grauwe Gans – 05:08
13. Watersnip – 05:09
14. Merel – 05:10
15. Regenwulp – 05:10
16. Kievit – 05:10
17. Zanglijster – 05:10
18. Boompieper – 05:17
19. Koekoek – 05:18
20. Fitis – 05:18
21. Bosuil – 05:19
22. Winterkoning – 05:22
23. Goudhaan – 05:24
24. Koolmees – 05:26
25. Boomkruiper – 05:26

Vervolgens gaan we verder richting het oosten, richting Esmeer. Onderweg stoppen we even bij gevangenis Norgerhaven voor Zwarte Roodstaart. Deze leuke soort horen we vrijwel meteen zingen, altijd fijn om alvast op de daglijst te hebben. Even verderop zullen we nog meerdere horen, zingend vanaf boerderijen en naastgelegen erven.

Veenhuizen – Norgerhaven

26. Zwarte Roodstaart – 05:31
27. Zwarte Kraai – 05:32
28. Buizerd – 05:32

Volgende stop is het meest oostelijke gedeelte van het Fochteloërveen, het plas-dras ten oosten van het Esmeer. Hier zien en horen we een mooi scala aan soorten. Zeer welkom hier is een Wulp, een vrij schaarse soort voor het gebied. Ook leuk hier zijn een Lepelaar, een paartje Scholekster, zingende Heggenmus en Groenling. Ook zitten er meerdere Witgatjes.

Fochteloërveen – Plas-dras ten oosten van Esmeer

29. Geelgors – 05:37
30. Zwartkop – 05:37
31. Ooievaar – 05:38
32. Tuinfluiter – 05:39
33. Witgat – 05:39
34. Wulp – 05:39
35. Pimpelmees – 05:41
36. Kuifeend – 05:42
37. Vink – 05:43
38. Tjiftjaf – 05:43
39. Scholekster – 05:43
40. Lepelaar – 05:43
41. Waterhoen – 05:44
42. Krakeend – 05:44
43. Heggenmus – 05:45
44. Witte Kwikstaart – 05:45
45. Putter – 05:46
46. Blauwe Reiger – 05:46
47. Groenling – 05:47
48. Spreeuw – 05:47

Nu gaan we naar het Esmeer zelf, een prachtig meertje en de grootste plas van het Fochteloërveen. Als we de auto zijn uitgestapt op de parkeerplaats bij het Esmeer horen we een Gele Kwikstaart overvliegen. Een erg goeie soort boven het Esmeer is een groep Dwergmeeuwen. Andere leuke soorten hier zijn een overvliegende Groenpootruiter, Sijs en 2 Grote Zilverreigers. We scannen het Esmeer vanaf verschillende punten af zodat we zoveel mogelijk kunnen afzoeken. Helaas vinden we geen Brilduikers of Kuifduikers die hier onlangs nog zijn waargenomen. Ook Boomleeuwerik schittert door afwezigheid. Eerder dit jaar zat de soort hier nog. Ook vinden we de Ransuil niet die we in februari hier vonden in een dennenboom. Onderweg terug naar de auto noteren we nog wat bosvogels zoals Boomklever, Staartmees en Goudvink. Spechten zijn, op Grote Bonte Specht na, opvallend stil.

Vanaf de parkeerplaats scannen we nog even de akkers ten noorden van ons. Dit levert ons de 1e Kraanvogel van de dag op, niet wetende dat er nog vele zullen volgen vandaag. Ook zien we enkele Holenduiven.

Fochteloërveen – Esmeer

49. Gele Kwikstaart – 05:48
50. Gaai – 05:48
51. Kuifmees – 05:57
52. Houtduif – 05:58
53. Grote Bonte Specht – 05:59
54. Appelvink – 06:01
55. Vuurgoudhaan – 06:03
56. Grasmus – 06:06
57. Meerkoet – 06:07
58. Slobeend – 06:08
59. Kleine Mantelmeeuw – 06:09
60. Dwergmeeuw – 06:09
61. Dodaars – 06:12
62. Waterral – 06:15
63. Aalscholver – 06:16
64. Graspieper – 06:22
65. Grote Zilverreiger – 06:31
66. Sijs – 06:38
67. Torenvalk – 06:40
68. Boerenzwaluw – 06:42
69. Groenpootruiter – 06:47
70. Staartmees – 06:52
71. Boomklever – 06:56
72. Goudvink – 06:58
73. Grote Lijster – 07:05
74. Kraanvogel – 07:08
75. Holenduif – 07:08

Dan rijden we nog even terug naar het plas-dras ten oosten van het Esmeer, nu we meer licht hebben dan toen we hier eerder waren. Dit levert zoals verwacht toch weer iets op. We vinden een Noordse Kwikstaart en zien enkele Huiszwaluwen rondvliegen. Verderop in het gebied Oeverloper.

Fochteloërveen – Plas-dras ten oosten van Esmeer

76. Kneu – 07:11
77. Huiszwaluw – 07:12
78. Noordse Kwikstaart – 07:13
79. Kokmeeuw – 07:19
80. Oeverloper – 07:22

Met al 80 soorten op zak gaan we weer richting Veenhuizen. Volgende stop is de uitkijktoren iets ten westen van het Esmeer. Dit gebied levert ook altijd weer leuke soorten op. Vanaf de uitkijktoren heb je mooi uitzicht over een plas-dras en is er kans op overvliegende roofvogels. Als we net de auto zijn uitgestapt, nabij de uitkijktoren, horen we Huismussen. Onderweg naar de toren zien we een ravenpaar. De vogels vliegen al luid roepend het bos in. Ook zien we Visdieven vliegen boven het plas-dras.

Vanaf de uitkijktoren scannen we de horizon af, zover we kunnen, met resultaat. We zien 2 Bruine Kiekendieven, een groep Kramsvogels, 2 Kemphanen, 2 Beflijsters bovenin een boom en 6 foeragerende Gierzwaluwen. Het weer zit ook erg mee. Heerlijk rustig weer, vooralsnog geen spatje regen en het is kraakhelder. Perfecte omstandigheden.

Fochteloërveen – Uitkijktoren Esmeerweg e.o.

81. Huismus – 07:37
82. Oeverzwaluw – 07:40
83. Matkop – 07:46
84. Raaf – 07:51
85. Visdief – 07:52
86. Fuut – 08:00
87. Sprinkhaanzanger – 08:02
88. Bruine Kiekendief – 08:17
89. Kramsvogel – 08:18
90. Kemphaan – 08:19
91. Beflijster – 08:31
92. Gierzwaluw – 08:34

De volgende stop zal één van de hoogtepunten van de dag worden. Een bezoek aan de grote sluis, de plek waar bijna altijd wel Grote Gele Kwikstaart huist, vooral gedurende het voorjaar en zomer. We zijn amper de auto uitgestapt of we zien het mannetje van deze prachtige soort al met de staart hippen op de rand van de sluis. Even later zien we ook het vrouwtje. Een schitterend paartje van deze schaarse broedvogelsoort geeft ons een mooie show. De vogels zijn alert en vliegerig, maar blijven ter plaatse in en rondom de sluis, druk foeragerend op vliegjes.

We lopen nog een stukje verder het gebied in, maar meer dan een Glanskop levert het ons niet op. Later zal blijken dat het onze enige Glanskop van de dag is. We hopen nog op Kruisbekken en andere bosvogels, maar helaas. Zelfs Groene Specht geeft nog niet thuis vandaag, terwijl dat vorig jaar tijdens de april big day één van de eerste soorten was. Als we weer teruglopen naar de auto genieten we nog even van het paartje Grote Gele Kwikstaart. Deze soort mag ook niet ontbreken op een Fochteloërveen big day. Even denken we nog een Fluiter te horen, maar zeker zijn we niet. Wellicht horen we deze soort elders nog vandaag.

Fochteloërveen – Sluis in Veenhuizerkanaal / Bankenbos

93. Grote Gele Kwikstaart – 09:04
94. Glanskop – 09:21

Dan is het tijd voor een rondje door Veenhuizen zelf. Hier hebben we kans op Ekster en Turkse Tortel, maar we rekenen er niet op. Beide soorten laten het inderdaad afweten, zoals verwacht. Wel horen we hier onze eerste Bonte Vliegenvanger van de dag, Braamsluiper en vliegt er een Kauw voorbij. Groene Specht zit ook in Veenhuizen (broedvogel hier), maar de soort blijft vooralsnog stil. Zal dit een grote misser worden vandaag? Dat zou toch jammer zijn. Echter, deze soort komt in een groot deel van het gebied voor, dus we gaan er vanuit dat we nog wel een vogel zullen horen vandaag.

Fochteloërveen – Veenhuizen

95. Bonte Vliegenvanger – 09:59
96. Braamsluiper – 10:08
97. Kauw – 10:10

We laten Drenthe voorlopig achter ons en gaan ons nu richten op het Friese gedeelte. We naderen de 100 soorten en er is nog veel mogelijk. Een aantal soorten zijn zeker een garantie, zoals Ringmus, Roek en Zomertaling. Onze eerste stop in Fryslân is Weperpolder en omgeving. We checken enkele plassen en akkers, maar dit levert geen nieuwe dagsoorten op. Wel zien we nog een Beflijster. Vervolgens parkeren we de auto bij Kamp IJbehaar en lopen vanaf hier richting het plas-dras nabij het dorpje Fochteloo. Al snel zien we een mannetje Zomertaling rusten op het water.

Even verderop horen we onze eerste zingende Kleine Karekiet voor dit jaar. Ook zeer welkom hier zijn een zingende Snor (# 100) en Rietzanger. Deze vogels geven aan dat het aandeel riet in het gebied toeneemt, net als de Roerdompen en Bruine Kiekendieven die hier broeden. Als kers op de taart op deze plek is een langsvliegende Wilde Zwaan. Deze Wilde Zwaan laat mooi zien hoe een big day bepaald wordt door momenten. Het is de enige van de dag en we zien de vogel maar heel even voordat deze uit beeld verdwijnt. We zien ook weer een aantal Kraanvogels vliegen, waarvan één heel mooi dichtbij. Inmiddels vrijwel een garantie als je gaat vogelen in het Fochteloërveen, maar iedere waarneming van deze indrukwekkende vogel blijft bijzonder.

Fochteloërveen – Plas-dras nabij Fochteloo

98. Zomertaling – 10:53
99. Kleine Karekiet – 11:04
100. Snor – 11:06
101. Rietzanger – 11:09
102. Wilde Zwaan – 11:12

Als we weer bij de auto zijn scan ik de lucht af in de hoop op wat roofvogels. Op wat Buizerds na niks te zien, maar wel zie ik in de verte een groep kraaien vliegen. Op een gegeven moment valt mijn oog op bomen waarin nesten lijken te zitten. Grote kans dat het om Roeken gaat. In het verleden heb ik op deze plek ook weleens Roeken op de akkers zien foerageren. Omdat we Roek nog niet hebben, besluiten we voor het eerst tijdens de Fochteloërveen big day het dorpje Fochteloo aan te doen. Wie weet levert het nog wat extra’s op ook. Ekster en Turkse Tortel zouden hier in theorie ook kunnen.

Eenmaal in het dorpje kunnen we, wat in de verte sterk op een roekenkolonie leek, in eerste instantie niet vinden. We rijden wat langs bomenrijen en huizen. Dan opeens heeft Folkert Jan een erg goeie soort in het vizier. “Een Ekster!!”, schreeuwt Folkert Jan. De vogel vliegt langs en gaat even zitten in een boom. Al gauw vliegt de vogel op en duikt ergens een tuin in. Het is er gewoon één. Zoiets zou je normaliter bij een hele zeldzame soort zeggen, maar we zijn erg blij met deze algemene soort die erg schaars is hier. Een regionale zeldzaamheid. We vinden na wat zoeken ook de nesten en zien al gauw een Roek dichtbij langsvliegen, dat ging ook weer lekker makkelijk.

Fochteloërveen – Fochteloo

103. Ekster – 11:48
104. Roek – 11:56

Het is inmiddels 12:00 geweest en we zitten op 105 soorten, 4 soorten meer dan vorig jaar op dit tijdstip. Een goeie score al tot dusver, maar we realiseren ons ook dat het sprokkelen min of meer is begonnen. Vanaf nu zal het langzamer gaan met nieuwe dagsoorten en is het harder werken voor bepaalde soorten, maar er is nog steeds veel mogelijk. We hebben nog geen Veldleeuwerik, geen Groene Specht en Zwarte Specht moet ook nog prima kunnen. Ook een algemene bosvogel als Zwarte Mees ontbreekt nog op de daglijst. Qua roofvogels is ook nog een scala aan soorten mogelijk. Hopelijk breekt de zon nog een beetje door, waardoor roofvogels actiever worden.

We rijden vanaf Fochteloo langzaam richting Ravenswoud. Onderweg stoppen we op een paar plekken. De eerste stop is de vogelkijkhut bij de Brunstingerplas. Hier is het vrij leeg qua watervogels, maar Jeroen pikt wel scherp een mannetje Tafeleend op. De eerste Boerenzwaluwen hebben hun nestje inmiddels ook weer gevonden in de kijkhut. Onze volgende stop is bij het Compagnonsveld en het naastgelegen Tachtig Bunder. De akkers van de Tachtig Bunder zijn zo goed als leeg. Het Compagnonsveld daarentegen levert zoals altijd weer een paar goeie soorten op. Folkert Jan ziet een verzwakte Kolgans en we zien een onvolwassen Zilvermeeuw. Verderop zie ik plotseling een zwanenkop boven het hoge gras uitkomen, Knobbelzwaan. Uiteindelijk blijken het 3 vogels te zijn. Verder zien we hier nog een 2e groepje Dwergmeeuwen en wat Kraanvogels.

Fochteloërveen – Brunstingerplas en Compagnonsveld

105. Tafeleend – 12:35
106. Kolgans – 12:45
107. Zilvermeeuw – 12:46
108. Knobbelzwaan – 12:46

Dan naar Ravenswoud zelf. Hier hebben we waarschijnlijk de meeste kans op Turkse Tortel en bij het huisje in de Compagnonsbossen zitten standaard Ringmussen (hoewel ik één keer de soort heb gedipt hier). Vlak voor Ravenswoud scannen we een groep meeuwen af, met succes. Tussen de vele Kleine Mantelmeeuwen lopen 3 Stormmeeuwen. 2 onvolwassen vogels en een adult. In Ravenswoud scannen we ieder huis en erf af op Turkse Tortel, maar deze soort laat het weer afweten op deze plek. In het verleden zat de soort hier standaard en zag je er gauw één. Nu moet je er echt je best voor doen.

Fochteloërveen – Ravenswoud e.o.

109. Stormmeeuw – 12:58

Op een akker, nabij het huis van de Ringmussen, zien we nog wat Knobbelzwanen en een 2e Noordse Kwikstaart van de dag. Op de plek van de Ringmussen laat de soort het in eerste instantie afweten. Dan eerst maar een wandeling door de Compagnonsbossen richting de uitgestrekte Ravenswoud polders. Als we bij de overgang van bos naar akkers zijn gearriveerd, hebben we eindelijk een zingende Veldleeuwerik boven de akkers. Vanuit het bos zingt een Fluiter en in de verte een roepende Zwarte Specht. Op een gegeven moment zien we een Zwarte Specht van zeer dichtbij, in een stukje naaldbos. De grootste inheemse specht geeft ons een mooie voorstelling. Boven de bossen zien we tevens een Boomvalk vliegen, jagend op zwaluwen. We zien ook nog enkele Klein Geaderd Witjes. Weer terug bij het ‘ringmussenhuis‘ gaan we even uitrusten en horen dan vrij snel Ringmussen.

Fochteloërveen – Ravenswoud (dorp, bossen en akkers)

110. Veldleeuwerik – 13:41
111. Fluiter – 13:54
112. Zwarte Specht – 13:57
113. Boomvalk – 14:03
114. Ringmus – 14:52

Op naar de zandwinplas ten oosten van het Fochteloërveen. Er zit dit keer vrij weinig ten opzichte van andere big days. We moeten het dit keer doen met één nieuwe soort hier: een tweetal Tapuiten zit aan de rand van de plas.

Fochteloërveen – Zandwinplas

115. Tapuit – 15:16

Dan maar weer terug naar Ravenswoud voor nog een poging voor Turkse Tortel, maar niet voordat we de bekende ‘7’ hebben beklommen. We zijn amper de auto uit of we horen een Groene Specht lachen. Vanaf de uitkijktoren zien we toch weer een aantal zeer goeie soorten waar we geluk mee hebben. Eindelijk werken de roofvogels mee. Een Slechtvalk in een boom wordt uitgedaagd door een Bruine Kiekendief, in de verte een Blauwe Kiekendief boven het bos. Folkert Jan ziet een Zeearend op thermiek en vlak voor ons in een boompje zit een fraaie Smelleken. Stuk voor stuk bonussoorten.

De mooiste waarneming hier is van een Kraanvogel met jongen op een eilandje in het hoogveen. Als we teruglopen naar de auto kunnen we nog een roofvogel noteren. Een Havik roepend vanuit het bos. Ook zien we weer een Raaf een stukje verderop. Zwarte Mees werkt nog niet mee, die we ook vaak hebben op deze plek.

Fochteloërveen – Uitkijktoren Ravenswoud e.o.

116. Groene Specht – 15:30
117. Blauwe Kiekendief – 15:45
118. Slechtvalk – 15:45
119. Zeearend – 15:54
120. Smelleken – 16:03
121. Havik – 16:23

Het is inmiddels 16:30 geweest en we zijn de 120 soorten gepasseerd, een fantastische score al. We realiseren ons dat we mijn big day record van 128 soorten in april 2021 kunnen verbreken, maar ook dat het lastig kan worden. We zullen het moeten hebben van nog meer scherpte, doorzettingsvermogen, energie en een beetje geluk. Wat betreft onze energie voelen we ons, ondanks dat we al ruim 12 uur bezig zijn, prima. In de middag misschien een klein dipje, maar het mag geen naam hebben. We doen nog een 2e poging in Ravenswoud voor de gehoopte Turkse Tortel, maar helaas.

We willen toch dolgraag deze doorgaans algemene standvogel op de daglijst. Jeroen kijkt nog even via waarneming.nl waar we een laatste kans hebben op deze duif. Het oog valt dan weer op het dorpje Fochteloo, waar we eerder vandaag al Ekster en Roek hadden. Kort geleden is de soort hier nog gemeld, we zetten dus weer koers naar Fochteloo en gaan nu het hele dorpje grondig uitkammen. Onderweg zien we op een akker nog enkele Tapuiten en groepje Regenwulpen. Eenmaal in Fochteloo neemt de spanning weer toe, maar de keuze om hier nog even te kijken blijkt een schot in de roos. Al heel snel zien we een paartje Turkse Tortel bovenop één van de huizen. Precies zoals je de soort zou willen zien, zonder al teveel moeite te hoeven doen. Een vreugdekreet galmt door de auto. De aanhouder wint.

Fochteloërveen – Fochteloo

122. Turkse Tortel – 16:59

Vanaf Fochteloo rijden we weer terug naar Veenhuizen. Hier zullen we gaan eten bij Piepers en Paupers (betere friet dan hier ga je niet krijgen). Voor het avondeten gaan we nog een rondje door Bankenbos maken in de hoop op Zwarte Mees, Kruisbek, Kleine Bonte Specht en wie weet een Draaihals. In Veenhuizen worden we verwelkomd door een Groene Specht. Op een akker ten zuiden van Bankenbos horen we een Wulp jodelen. Pas de 2e van de dag, toch ook wel een schaarse soort in het gebied. Na lang zoeken horen we eindelijk een Zwarte Mees zingen in een naaldbosperceel. En dan te bedenken dat ik vorig jaar in april Zwarte Mees al voor 07:30 op de daglijst had. Vandaag is deze mees lastig te vinden.

Fochteloërveen – Bankenbos t.h.v. Veenhuizen

123. Zwarte Mees – 18:05

Na deze 123e dagsoort is het tijd voor een welverdiende avondmaaltijd. Ondanks de drukte bij Piepers en Paupers worden we snel bediend en genieten van het heerlijke eten. We blijven niet te lang zitten, want we hebben nog een paar uurtjes te gaan. We hopen in deze resterende uurtjes het record van vorig jaar te evenaren of nog liever, te verbreken. Vanaf Veenhuizen gaan we weer richting de andere kant van het gebied, het begin van het fietspad aan de Friese kant. Hier hoeven we niet al te lang te zoeken naar Paapje.

Verderop, vanaf het wandelpad dat door het veen gaat, worden we weer getrakteerd op een geweldige soort. Terwijl Jeroen en ik het gebied afscannen, belt Folkert Jan even met Jannie. Jeroen is weer goed scherp en ziet een bruingrijze vogel snel opvliegen vanaf het pad. Jeroen roept mij erbij en ik kijk met hem mee. Ja hoor, een schitterende Draaihals. Folkert Jan krijgt de vogel ook te zien, maar helaas vliegt de vogel het veen in, waar deze uit beeld verdwijnt. Jeroen weet nog een bewijsplaatje te schieten, maar een video-opname maken lukt niet. Een Brilduiker, die hier eerder vandaag nog gemeld is, weten we niet te vinden. Ook geen Geoorde Futen helaas.

Fochteloërveen – Fietspad e.o.

124. Paapje – 19:33
125. Draaihals – 19:41

We scannen ook nog goed de lucht af voor een eventuele Visarend of Rode Wouw en er is vandaag ook nog een Grauwe Kiekendief gemeld. Geen van deze soorten kunnen we vinden in het luchtruim. Wel zien we nog een handvol Buizerds, Bruine Kiekendief en een enkele Torenvalk. Een Sperwer zou ook nog erg welkom zijn. Vervolgens gaan we naar ons laatste deelgebied van vandaag, het plas-dras gebied achter het informatiecentrum. Hier hopen we op nog een leuke eend, steltloper of Porseleinhoen. Plotseling vliegt een Sperwer met hoge snelheid voorbij, wellicht op zoek naar een avondmaaltijd. Sperwer kan ook zeer lastig zijn op een big day ondanks dat ze best algemeen zijn.

Vervolgens installeren we ons op een strategisch punt waar we de dag zullen afsluiten. Jeroen hoort een Bosruiter, maar Folkert Jan en ik missen deze steltloper. We houden onze oren gespitst. Op de achtergrond hoempt een Roerdomp, trompetteren Kraanvogels en scharrelt een Lepelaar zijn kostje bij elkaar. We genieten ook van watervogels zoals Zomertaling, Slobeend en Dodaars. De rallen zijn ook zeer actief, Waterhoentjes en Waterrallen horen we continu. Meerkoeten verdedigen hun nest tegen indringers. Een Porseleinhoen of wie weet zelfs een Kleinst Waterhoen zou ook leuk zijn. Het plas-dras ligt er mooi bij voor een groot scala aan vogelsoorten. Er is veel voedsel en dekking te vinden.

Terwijl Watersnippen, Witgatjes, Blauwe Reigers en Grote Zilverreigers het gebied verlaten in de schemering roept er weer een Bosruiter. Dit keer horen Folkert Jan en ik de soort ook. Dan zien we een groepje Blauwe Reigers vliegen (het lijkt een goeie treknacht te worden) met daartussen een op het oog wat slankere reiger. We denken aan een Purperreiger, maar kunnen vanwege tegenlicht niet genoeg details zien voor zekerheid. Een Purperreiger met een vraagteken. Terwijl een Rosse Vleermuis langs onze hoofden scheert, genieten we van een mooie vallende avond met veel vogels.

Om 21:40 precies dan toch opeens de typische roep van een soort waar we al op hoopten vandaag. Het ‘gezwiep’ van een Porseleinhoen. Even later horen we er meerdere, toch zeker 3 vogels. Wat blijft het toch een heerlijk voorjaarsgeluid op zo’n fijne rustige avond. Soort #128 is een feit, een evenaring van het Fochteloërveen big day record van vorig jaar. Het record verbreken komt nu heel dichtbij, nog maar één soort te gaan. Dit hadden we toch niet verwacht. Terwijl het zo goed als donker is vliegen er Smienten roepend over, #129!! Een nieuw Fochteloërveen big day record is een feit. Weer zo’n typisch moment dat het geluk je toelacht en wat zo bepalend kan zijn voor het verloop van een big day.

En net als je begint te denken dat het geluk wel op is voor vandaag, horen we opeens vanuit de duisternis het onmiskenbare geluid van een oer-Hollandse weidevogel waar iedereen het warm van krijgt, het ‘grutto-grutto’ van de soort die zijn naam dankt aan zijn roep. Grutto, een zeer fraaie en onverwachte #130. Net als Wulp, een schaarse soort voor het gebied. Het is zelfs pas de 2e keer voor mij dat ik deze soort in het Fochteloërveen mag horen. 7 minuten na deze fantastische waarneming doemt er opeens een uil op vanuit de duisternis, een mooie Kerkuil vliegt dichtbij langs, richting het informatiecentrum. Ongelooflijk, we zijn de 130 soorten gepasseerd.

Fochteloërveen – Plas-dras nabij informatiecentrum

126. Sperwer
127. Bosruiter
128. Porseleinhoen
129. Smient
130. Grutto
131. Kerkuil

We lopen weer terug naar de auto om weer richting Veenhuizen te gaan, waar we Jeroen zullen afzetten, het is meer dan mooi geweest voor vandaag. We zijn moe en hebben een onvergetelijke dag gehad met een enorm scala aan soorten. Onderweg spitsen we nog één keer onze oren bij een bosje waar ik vorig jaar rond deze tijd een keer een roepende Ransuil had. Zonder resultaat. Rond 22:15 zetten we Jeroen af, schudden elkaar de hand, waarna Folkert Jan en ik richting Groningen/Peize gaan.

We praten onderweg naar Groningen nog even na over deze fantastische big day en blikken terug op een dag met vele hoogtepunten. Het was een dag met veel bonussoorten. Een dag waarin ook lokale broedvogels zich ontzettend fraai lieten observeren. Kraanvogels met schattige donzige kuikens, een paartje Raven, een paartje Grote Gele Kwikstaart in hun favoriete biotoop, Zwarte Spechten in hun territorium, Boerenzwaluwen die na een lange reis vanuit Afrika hun nestje weer hebben gevonden en de Nachtzwaluw die alweer terug is uit Afrika. Iedere Nachtzwaluw heeft weer iets magisch. Datzelfde geldt voor baltsende Houtsnippen.

Bonussoorten en missers

Echt grote missers waren er niet, hoewel er nog wel een aantal soorten prima hadden gekund. Kruisbekken broeden er wel, maar waren gewoon stil vandaag. Net als de altijd lastige Kleine Bonte Specht. We hoopten nog op een late Klapekster, maar helaas. Als de zon krachtiger had geschenen vandaag, hadden we wellicht een grotere kans op een overvliegende Visarend, Rode Wouw of nog een andere leuke roofvogel. Persoonlijk had ik wel Boomleeuwerik verwacht, dat is voor mij de grootste misser vandaag. De recent nog gemelde Kuifduikers waren ook leuk geweest of een Purperreiger of Bergeend, maar deze soorten zijn hier allemaal schaars tot zeer zeldzaam.

Wat betreft bonussoorten zat het erg mee vandaag. Hieronder een opsomming van de bonussoorten:

1. Nachtzwaluw (30 april is relatief vroeg voor de soort, we hadden er eigenlijk niet op gerekend)
2. Wulp (schaars)
3. Dwergmeeuw (doortrekker)
4. Groenpootruiter (doortrekker)
5. Noordse Kwikstaart (doortrekker)
6. Oeverloper (één vogel gedurende de dag)
7. Kramsvogel (schaarse doortrekker eind april)
8. Kemphaan (doortrekker)
9. Beflijster (doortrekker)
10. Snor (schaars)
11. Wilde Zwaan (slechts één waarneming)
12. Ekster (schaars)
13. Kolgans (verzwakte, late wintergast)
14. Zilvermeeuw (slechts één waarneming)
15. Stormmeeuw (slechts één waarneming)
16. Blauwe Kiekendief (schaars eind april)
17. Slechtvalk (schaars)
18. Smelleken (schaars)
19. Zeearend (slechts één waarneming)
20. Turkse Tortel (schaars)
21. Draaihals (schaars)
22. Bosruiter (doortrekker, slechts één waarneming)
23. Porseleinhoen (schaars)
24. Smient (schaars eind april)
25. Grutto (schaars)
26. Kerkuil (schaars)

Vergelijking 2021 en 2022

Hieronder een opsomming van de verschillen qua soortenstelling tijdens de april big day vorig jaar, en die van dit jaar.

In 2021 wel, 2022 niet

1. Kleine Bonte Specht
2. Kruisbek
3. Klapekster
4. Keep
5. Kleine Barmsijs
6. Zwarte Ruiter
7. Kleine Plevier
8. Visarend
9. Rode Wouw
10. Boomleeuwerik
11. Bergeend

In 2022 wel, in 2021 niet

1. Nachtzwaluw
2. Kerkuil
3. Grutto
4. Kemphaan
5. Stormmeeuw
6. Dwergmeeuw
7. Kolgans
8. Noordse Kwikstaart
9. Porseleinhoen
10. Oeverloper
11. Visdief
12. Snor
13. Slechtvalk
14. Smelleken

Epiloog

Het was zoals gezegd, weer een prachtige en memorabele Fochteloërveen big day. Het was weer zo’n typische big day die werd bepaald door onverwachte momenten. Het blijft bijzonder wat voor vogelrijkdom het Fochteloërveen (en directe omgeving) herbergt. 131 soorten maar liefst mochten we vandaag waarnemen in dit fantastische gebied, bestaande uit hoogveen, heide, moeras, bos, grasland, akkers een breed scala aan wateren en enkele dorpjes aan de rand van het gebied.

We hadden niet verwacht boven de 130 soorten uit te komen. Ik was vorig jaar al verbaasd over de 128 soorten toen. Je weet dat er ontzettend veel mogelijk is eind april in een gebied als het Fochteloërveen, maar het moet wel een beetje meezitten. Veel zat mee vandaag, ook het weer. Lokale broed- en standvogels waren erg actief en er zaten veel vogels op doortrek. Een aantal zomervogels waren nog niet gearriveerd, die zullen wellicht in de eerste helft van mei terugkeren. Dit zijn Grauwe Klauwier, Wielewaal, Spotvogel, Bosrietzanger, Grauwe Vliegenvanger, Wespendief, Zomertortel en Slangenarend, die hier vrijwel jaarlijks terugkeert.

Volgend jaar doen we misschien een poging om het huidige record te verbreken. Het zal waarschijnlijk ook dan ergens in de laatste dagen van april moeten gebeuren. Voor nu kijken we terug op weer een topdag in één van de laatste hoogveenrestanten van Nederland en niet te vergeten één van de mooiste vogelgebieden van ons land.

Folkert Jan heeft een mooie vlog gemaakt over onze big day: