Eindelijk een Bastaardarend, en hoe alles samen viel

Intro

Afgelopen januari stak ik met Folkert Jan veel tijd en energie in het vinden van een Bastaardarend in Kwade Hoek en omgeving (ZH). Deze vogel leek hier rond te hangen, en werd regelmatig gezien. Helaas niet op de momenten dat wij er waren, een lastige vogel. Zelfs in twee dagen tijd lukt het ons niet om ook maar een glimp op te vangen van deze roofvogel. En zo blijft de Bastaardarend schitteren in afwezigheid op onze levenslijst van waargenomen vogelsoorten in Nederland.

Natuurlijk mogen we niet klagen als we kijken naar de afgelopen twee jaar op het gebied van zeldzame arenden in Nederland. In 2020 hadden we Havikarend, Steppearend en Dwergarend en in 2021 werden we getrakteerd op een Steenarend en Schreeuwarend. Daarnaast hebben we ook vaak mogen genieten van de wat minder zeldzame Slangenarend in het Fochteloërveen. Bij zeldzame arenden is de hoop altijd gevestigd op twitchbare vogels die even ter plaatse blijven hangen. Vaak blijft het bij overvliegende vogels die kortstondig worden gezien en in het niets oplossen. Zo gaat dat ook vaak bij Bastaardarend, eigenlijk de minst zeldzame arend wat betreft dwaalgasten (34 gevallen tot 2019).

Bastaardarend ontpopte zich bij mij (en bij Folkert Jan) tot een soort die maar niet lijkt te willen meewerken. In februari 2018 bevond zich kortstondig een Bastaardarend in de Krimpenerwaard (ZH). Deze vogel was twitchbaar en had ik eigenlijk moeten hebben, maar helaas liep het anders. Ik zat in Breda vast op mijn werk destijds. Later dat jaar werd er een exemplaar gezien op Texel, ook deze was niet voor mij weggelegd. Sindsdien is het hopen op weer een goed twitchbaar geval. Afgelopen januari had ik goeie hoop, een Bastaardarend leek te overwinteren in omgeving Kwade Hoek. Maar helaas, ook dit exemplaar was me niet gegund. Tja, zo heb je van die soorten die je als het ware blijven achtervolgen.

14 maart 2022

Op maandag 14 maart reis ik af naar omgeving Ruinerwold. Hier ga ik een locatie bezoeken waar Wilde Narcissen staan. De afgelopen weken ben ik in opdracht van Landschapsbeheer Drenthe bezig met het project Wilde Narcis en kom ik op allerlei plekken in Drenthe. De piek van de bloei van deze zeldzame plant is in maart, dus nu is de tijd om er bij te zijn. Na mijn veldbezoek ga ik weer langzaam richting Veenhuizen. In Hoogeveen maak ik een pitstop om even boodschappen te halen. Als ik weer richting station Hoogeveen loop komt er een foto binnen via de TOH waarnemingen app (zeldzame vogels in Noord-Nederland).

Op de foto lijkt een Bastaardarend te staan, maar nog een kleine slag om de arm. Een eventuele hybride is niet meteen uit te sluiten. Toen ik las dat de vogel zou zijn gezien in het Fochteloërveen gaf me dat een dubbel gevoel. Aan de ene kant was ik blij en opgewekt, aan de andere kant baalde ik een beetje dat ik op het bewuste moment niet in Veenhuizen zat. Dan had ik gelijk op de fiets kunnen springen het uitgestrekte veen in. Maar ik bleef positief en zat al gauw in de trein naar Assen. In alle hectiek stuurde ik per ongeluk een nietszeggend Ducht Bird Alert piepje de lucht in. Meteen krijg ik respons van Vincent Douwes die op dat moment in het Fochteloërveen is. Heeft de vogel nog niet gezien. Folkert Jan zit thuis te werken en heeft een overleg, en kan ook niet meteen ter plekke zijn.

Onderweg naar Veenhuizen komt er regelmatig een update over de stand van zaken. Vogel ziet er prima uit voor Bastaardarend en wordt af en toe kort gezien boven het gebied. Zou ontdekt zijn tijdens een excursie. Even voor 15:00 de melding dat de vogel richting uitkijktoren de ‘7’ is gevlogen en waarschijnlijk is geland. Een halfuur later lijkt de vogel richting het noordoosten te verdwijnen, boven het Esmeer. Vanuit de bus van Assen naar Veenhuizen tuur ik de al lucht al af, je weet maar nooit. Zou zomaar mijn kant op kunnen komen. Een paar minuten later lijkt de vogel toch richting west te willen vliegen, zou weer richting het fietspad gaan. Als ik in Veenhuizen arriveer slaat het noodlot toe. Vogel is heel hoog richting ZW weggevlogen, niet meer boven het Fochteloërveen.

Flink balen, zul je net weer zien. Waarschijnlijk net te laat gearriveerd, weer geen Bastaardarend voor mij, erg zuur. Ik was zo dichtbij en toch zo ver weg. Een Bastaardarend in mijn ‘achtertuin’ en ik krijg de vogel niet te zien. Echter, ik ben amper thuis of de vogel wordt toch weer gemeld, nu hard vliegend richting noord. Dat biedt nieuwe kansen. Zal het dan toch goedkomen? Ik haast me het huis in, pak nog wat spullen en spring op de fiets richting het oosten, in de hoop de vogel ergens op te kunnen pikken. Ik bel Folkert Jan, maar die moet snel ophangen. Ik bel vervolgens Andries Zijlstra, die de vogel in beeld lijkt te hebben. Ik bel al fietsend vanuit het bos waar de verbinding het toch wat laat afweten. Maar ik hoor Andries de woorden “richting Veenhuizen” zeggen. Dat is mijn kant op! Ik fiets snel naar een open plek met goed uitzicht en stop hier om de lucht af te speuren. Waar ik ook kijk, geen roofvogel te zien.

Dan stuurt Andries weer een nieuwe locatie door met de magische letters “Tp”, ter plaatse dus. Ik stap snel weer op de fiets en tegen de ZW tegenwind in is het nog stevig doortrappen. Ik speur continu zenuwachtig de lucht af maar zie geen enkele vogel, laat staan een arend. Aangekomen in de Weperpolder zie ik een groepje vogelaars staan, daar moet ik zijn. Nog steeds zie ik niks in het luchtruim. Vlak voordat ik arriveer op de plek waar men staat, schiet mijn fietsketting los. Ik besluit het laatste stukje richting de vogelaars maar te rennen. Eenmaal aangekomen is de Bastaardarend meteen fraai in beeld, wat een prachtvogel en wat een ontlading. Vogel zit gewoon mooi ter plaatse op een paaltje.

Even later kiest de vogel weer voor het luchtruim en is zelfs kortstondig in beeld met twee Kraanvogels. Zo’n fantastisch schouwspel kan eigenlijk alleen in het Fochteloërveen, voor wat betreft Nederland. In 2018 en begin dit jaar was de Bastaardarend me niet gegund, maar dit keer is het wel raak met wel echt een supermooie waarneming. En dat nog wel in mijn eigen ‘achtertuin’. In gedachten zag ik het al verschillende keren gebeuren, Bastaardarend in het Fochteloërveen. Het was eigenlijk de enige zeldzame arend die ik nog ‘moest’ en welke nog te verwachten was om als nieuwe soort te zien (Spaanse Keizerarend even buiten beschouwing latend, eenmaal kortstondig waargenomen in NL).

Deze Bastaardarend betreft, indien CDNA aanvaard, het 35e geval voor Nederland (Dutch Avifauna) en alweer mijn tweede nieuwe soort voor 2022. Het ‘arendengeweld’ van de afgelopen twee jaar heeft doorgezet. Wie had dat durven dromen? Op 15-03 en 16-03 was de Bastaardarend nog steeds aanwezig in het veen, en liet zich, zij het soms met flinke tussenpozen, door vele toegestroomde vogelaars bewonderen. Ik verwacht persoonlijk dat de Bastaardarend nog wel even zal blijven in het gebied, maar zeker weten doe je dat nooit.

Het Fochteloërveen bleek in het verleden al vaker in trek bij zeldzame arenden, met in 2002 een Steenarend, in 2018 een Schreeuwarend en in de periode mei-september is de Slangenarend een vaste zomergast. In 2017 werd er evenals een Bastaardarend waargenomen, deze werd maar kortstondig in vlucht gezien (Dutch Avifauna / waarneming.nl). Bastaardarend, een fraaie nummer 456. Op naar de volgende toffe soort, Alpenheggenmus zou een leuke voor april zijn.