Intro

Op 25 november heb ik de 11e editie van mijn maandelijkse Fochteloërveen Big Day gedaan. Het was dus de op één na laatste keer voor dit jaar dat ik een Fochteloërveen Big Day doe. Op 1 september plaatste is een blog met een tussenstand van de Big Days, ik had augustus achter de rug. In augustus wist ik 96 soorten binnen een dag waar te nemen in- en rondom het Fochteloërveen. Tijdens de september Big Day kwam ik met moeite over de 90 soorten, 91 soorten had ik toen. De teller van de oktober Big Day bleef steken tot iets onder de 90 soorten, namelijk 88 (evenveel als in januari).

Weersomstandigheden

En dan is het alweer eind november. Sint Maarten is geweest, Sinterklaas staat voor de deur. Het was hoog tijd voor de november Big Day. Er waren in november maar weinig dagen die echt geschikt waren voor een Big Day, zodoende stelde ik het een beetje uit. Op maandag 22 november kijk ik naar de weersvoorspellingen voor aankomende week. Het KNMI en buienradar worden weer geraadpleegd.

Vrijdag de 26e ziet er goed uit met ook een beetje zon. Droog, weinig wind. Echter, als ik woensdag weer de voorspellingen bekijk, lijkt vrijdag helemaal niet zo goed meer met toch vrij veel regen en geen zon. Donderdag de 25e ziet er nu een stuk interessanter uit met windkracht 2, grotendeels droog en vanaf 11:00 tot het donker ook zonnig met opklaringen. De knoop word doorgehakt, 25 november is de beste optie. De laatste dagen van november zien er ook somber uit.

Voorbereiding

Zoals met elke Big Day voorbereiding bekijk ik op waarneming.nl de waarnemingen in het Fochteloërveen van afgelopen tijd, in de hoop dat er nog wat leuke soorten zijn ontdekt in mijn ‘achtertuin’. Nou is november niet de meest spannende maand om te gaan vogelen, de najaarstrek is grotendeels voorbij. Maar toch werd ik aangenaam verrast.

In de periode voor de november Big Day doen zich een aantal interessante ontwikkelen voor in het Fochteloërveen. Er worden een paar erg leuke soorten gevonden. Op 5 november komt er via Facebook een bericht door van een gefotografeerde Waterspreeuw bij Veenhuizen. De vogel zit bij één van de sluizen in het Veenhuizerkanaal. Op 6 november wordt deze prachtige vogel teruggevonden en gefotografeerd door Edwin de Weerd. Waterspreeuw is een soort waar ik al vaak naar heb gezocht bij de sluizen van Veenhuizen. In gedachten zag ik de soort al vaak zitten bij de sluizen ter plekke.

Helaas lukt het me aanvankelijk niet om de vogel te zien te krijgen, ondanks vele zoekpogingen. Tot de late namiddag van 24 november, een dag voor de Big Day. ik zoek weer nabij de sluis waar de vogel voor het laatst werd gezien op 16 november. Bij de sluis wederom geen spoor van de vogel, maar even verderop langs een bosbeekje zie ik de vogel opeens zitten. Helaas vliegt deze snel op, het beekje volgend. Ik kan de vogel zo gauw niet terugvinden. Ik deel de waarneming via whatsapp en waarneming.nl. Ik spring een gat in de lucht van blijdschap, het betreft mijn 169e vogelsoort in het Fochteloërveen dit jaar. Nu hopen dat ik de vogel morgen met de Big Day weer tegenkom.

Naast deze Waterspreeuw werden er nog een aantal leuke soorten waargenomen, zoals Grote Zaagbek, Zeearend, Ruigpootbuizerd, Klapekster en het paartje Wilde Zwanen dat dit jaar met succes heeft gebroed in het Fochteloërveen.

Route

Ik zal ook deze keer weer de vertrouwde route nemen. Beginnen in Veenhuizen, vervolgens Bankenbos in, richting het Esmeer en onderweg een aantal plekken aandoen. Vervolgens tussen de middag in Veenhuizen lunchen, en dan in de middag via het grote fietspad richting Ravenswoud en omgeving. Afhankelijk van hoe de dag verloopt, zal ik waarschijnlijk eindigen nabij het informatiecentrum of Fochteloo (dorp).

Omdat het pas om 08:00 licht begint te worden en het 17:00 zo goed als donker is, is het nog even de vraag in hoeverre deze route nog realistisch is. Uiteindelijk zal blijken dat de route nog steeds een prima optie is en hoef ik geen plekken te skippen omwille de tijd. Wel trapte ik af en toe stevig door op de fiets en hield de tijd wat meer in de gaten.

De dag zelf

Net als voorgaande edities ga ik om precies 00:00 de deur uit in de hoop op Bosuil. Het is zo’n beetje de enige soort die ik in de avond/nacht hoef te doen. Drie uur voor de Big Day hoor ik maar liefst drie mannetjes roepen, één in Veenhuizen en twee vogels vanuit Bankenbos. Dat moest goedkomen. Bosuil kon ik al meerdere keren als eerste soort noteren op de Big Day.

Ook Kerkuil behoort nog tot de mogelijkheden. De afgelopen tijd had ik tot tweemaal toe een roepende vogel in Veenhuizen, twee keer op nagenoeg dezelfde plek. Kerkuil is een soort die ik nog niet had tijdens de Fochteloërveen Big Day, en zou dus een leuke aanvulling zijn. Echter, ik reken er niet op. De soort is schaars in de omgeving.

Om 00:13 hoor ik in Veenhuizen een mannetje Bosuil roepen, altijd leuk om mee te beginnen. Twee minuten later hoor ik Kolganzen overvliegen. Weer even later hoor ik Kauwtjes roepen vanuit een stukje bos. Ik besluit toch een poging te wagen voor Kerkuil, en loop richting de plek waar ik de soort onlangs hoorde roepen en kortstondig zag vliegen. Mocht het mislukken, kan ik altijd nog in de avond een poging doen. Het is inmiddels 00:30, en op wat overvliegende ganzen na, doodstil. Om 00:39 opeens een Kerkuil met zijn karakteristieke en ijzingwekkende schreeuw. De eerste bonussoort (waar je niet op rekent) van de dag is een feit.

Veenhuizen (nachtronde)

1. Bosuil – 00:13
2. Kolgans – 00:15
3. Kauw – 00:25
4. Grauwe Gans – 00:26
5. Kerkuil – 00:39

Dan is het hoog tijd om te gaan slapen. Om 07:00 gaat de wekker. De nacht vliegt voorbij. Ontbijt, kop koffie en met de ramen open noteer ik alvast een handjevol tuinvogels. 08:30 sta ik weer buiten. Ondanks de kou en motregen, zijn de vogels gelukkig lekker actief en kan ik een heel scala aan soorten noteren. Leuk is dat Groene Specht er weer lekker vroeg bij is vandaag, ik hoor de soort al vanuit huis met zijn luide lach. Ook zeer welkom zijn Heggenmus, Appelvink, Vuurgoudhaan, Groenlingen en een groepje Witte Kwikstaarten.

Veenhuizen (ochtendronde)

6. Koolmees – 08:13
7. Roodborst – 08:13
8. Sijs – 08:13
9. Merel – 08:14
10. Spreeuw – 08:14
11. Keep – 08:14
12. Boomklever – 08:15
13. Winterkoning – 08:17
14. Zwarte Kraai – 08:20
15. Groene Specht – 08:26
16. Glanskop – 08:27
17. Vink – 08:33
18. Heggenmus – 08:40
19. Huismus – 08:41
20. Boomkruiper – 08:41
21. Pimpelmees – 08:42
22. Groenling – 08:42
23. Grote Bonte Specht – 08:43
24. Houtduif – 08:44
25. Appelvink – 08:44
26. Gaai – 08:44
27. Goudhaan – 08:46
28. Holenduif – 08:50
29. Aalscholver – 08:50
30. Witte Kwikstaart – 08:52
31. Toendrarietgans – 08:53
32. Wilde Eend – 08:58
33. Koperwiek – 09:01
34. Watersnip – 09:02
35. Roek – 09:06
36. Waterhoen – 09:08
37. Vuurgoudhaan – 09:11

Ik pak mijn fiets en begin aan het eerste fietsgedeelte. Het motregent nog steeds en het is heiig. In het bos valt het me op dat het erg stil is wat betreft vogels, op wat Goudhaantjes en een enkele Koolmees en Winterkoning na. Ik baal een klein beetje, maar besef me ook dat het vanaf 11:00 waarschijnlijk beter wordt. Bovendien heb ik een mooie start van de dag gemaakt in Veenhuizen met al redelijk wat soorten op zak.

Ik verwacht vandaag minimaal 80 soorten, maar maximaal 90. In theorie is de 100 (of misschien ietsje meer) soorten haalbaar, maar dan moet het wel erg meezitten allemaal. Daar ga ik niet vanuit op deze frisse herfstachtige dag.

Enfin, het duurt ruim 20 minuten voor ik een volgende nieuwe dagsoort kan noteren. Een Matkop roept er fanatiek op los. Ruim 10 minuten later hoor ik een Kuifmees. Op een gegeven moment klaart het op en wordt het lichter. De vogels reageren hier meteen op, ik hoor steeds meer soorten. Langzaamaan druppelen de soorten binnen.

Bankenbos

38. Matkop – 09:36
39. Kuifmees – 09:47
40. Kruisbek – 09:55
41. Goudvink – 10:02
42. Kneu – 10:03
43. Blauwe Reiger – 10:13

Na een toch wat stille bosronde, fiets ik naar het meest oostelijke stukje Fochteloërveen. Het plas/drasgebied ten oosten van het Esmeer. Onderweg stop ik nog even bij de grote sluis om te kijken of de Waterspreeuw er weer zit. Dit is niet het geval. Ook Grote Gele Kwikstaart schittert in afwezigheid. Bij het plas/dras ten oosten van het Esmeer kan ik slechts twee nieuwe dagsoorten bijschrijven. Twee foeragerende Brilduikers en een Grote Lijster. Geen gehoopte Zwarte Roodstaart welke ik dit jaar vaak had op het dak van één van de schuren hier. En zelfs geen Geelgors.

Plas/dras ten oosten van Esmeer

44. Brilduiker – 10:22
45. Grote Lijster – 10:24

Bij het Esmeer zelf heb ik een betere score. De beste soorten hier zijn een langsvliegende Sperwer en Kramsvogel, de enigen van de dag blijkt later. De Brilduikers die ik hier voorgaande Big Days had zie ik niet. Gelukkig had ik ze dit keer eerder een stukje verderop, mogelijk betreft het dezelfde vogels. Bij de uitkijktoren nabij het Esmeer valt de score ook ietwat tegen, maar toch een paar goeie soorten, zoals de enige Fuut van de dag. Inmiddels komt de zon er ook een beetje door.

Esmeer e.o.

46. Sperwer – 10:33
47. Waterral – 10:35
48. Kramsvogel – 10:37
49. Geelgors – 10:41
50. Rietgors – 10:47
51. Buizerd – 10:58
52. Waterpieper – 11:00
53. Fuut – 11:01
54. Graspieper – 11:07
55. Staartmees – 11:08
56. Krakeend – 11:12
57. Wintertaling – 11:12
58. Havik – 11:16

Dan besluit ik langzaam weer naar Veenhuizen te gaan om even uit te rusten en te lunchen. Onderweg stop ik nog een keer bij de grote sluis en doe ik de gevangenis Norgerhaven aan, waar ik in oktober een zingende Zwarte Roodstaart had. Bij de grote sluis wederom geen Waterspreeuw of andere noemenswaardige soorten. Nabij Norgerhaven komt wel een mooie Raaf overgevlogen en zie ik de tweede Havik van de dag. Op een veldje nabij de gevangenis zie ik een Zwarte Roodstaart foerageren.

Norgerhaven e.o.

59. Raaf – 11:25
60. Zwarte Roodstaart – 11:34

Ik ga via Bankenbos terug naar Veenhuizen in de hoop nog een paar soorten bij te schrijven, met succes. Bij een kleiner sluisje in het bos zie ik een Grote Gele Kwikstaart, een Zwarte Specht roffelt er stevig op los en last minute nog een Zwarte Mees. Een korte zoektocht naar Houtsnip levert niks op. Vlak voor Veenhuizen schiet mijn fietsketting los. Na de lunch kan ik de ketting er zonder problemen weer op krijgen.

Bankenbos

61. Grote Gele Kwikstaart – 11:37
62. Zwarte Specht – 11:42
63. Zwarte Mees – 11:55

Na een stevige lunch stap ik weer vol goede moed op de fiets. De zon schijnt en het is mooi helder weer. Even voor 13:30 fiets ik het grote fietspad op en zie ik bij de eerste stop meteen een nieuwe dagsoort. Een Roodborsttapuit in de top van een struik. Best een goeie soort, aangezien deze nu een stuk schaarser is. Het is ook de enige van de dag. Verder is het vrij rustig boven het uitgestrekte veen qua vogels. Ik krijg een bui over me heen, gelukkig maar een korte bui.

Een vrouwtje Blauwe Kiekendief geeft in de regen een mooie vliegshow langs het fietspad. Een Buizerd die wat doet denken aan een Ruigpootbuizerd welke hier onlangs is gemeld, blijkt een gewone Buizerd. Verder zijn een groep van honderden overvliegende meeuwen ook erg welkom. Voornamelijk Stormmeeuwen, maar ook Kokmeeuwen.

Fietspad e.o.

64. Roodborsttapuit – 13:30
65. Blauwe Kiekendief – 13:41
66. Torenvalk – 13:45
67. Stormmeeuw – 13:47
68. Kokmeeuw – 13:47
69. Kievit – 13:49

Geen slechte score langs het fietspad met een handjevol soorten. Helaas lukte het nog niet om een Klapekster te vinden, deze soort hoort er toch wel bij vandaag. Eerst maar kijken bij de Bruustingerplas, waar ik hoop op Grote Zaagbekken. Op 22 november zaten hier drie vogels, hopelijk zitten ze er nog. Het zou nog een nieuwe Fochteloërveen-jaarsoort zijn ook.

Er zitten vele tientallen eenden, maar voornamelijk Wilde Eenden, Krakeenden en Wintertalingen. Grote Zaagbekken zitten er niet meer, wel een enkele Smient, Kuifeend en Slobeend, welke alle drie nieuw zijn voor de daglijst.

Bruustingerplas

70. Smient – 14:03
71. Kuifeend – 14:05
72. Slobeend – 14:10

Op naar het Compagnonsveld en de naastgelegen akkers, het Tachtig Bunder. De akkers zitten bomvol met ganzen, hopelijk ook Brandganzen en wie weet een Kraanvogel. Onderweg hoor ik vanuit een stukje moeras een IJsvogel roepen, een leuke bonussoort. Ook zie ik nog een mannetje Brilduiker op een plas. Langs één van de plassen in het Compagnonsveld pronkt een Grote Zilverreiger. Ook erg welkom zijn Knobbelzwanen en een onvolwassen Zeearend in een dode boom. Op de naastgelegen akkers zie ik tussen de vele Kol- en Toendrarietganzen de enige Brandgans van de dag en enkele Kleine Rietganzen. Terwijl ik de lucht afspeur vliegen er vier Kraanvogels door mijn kijkerbeeld.

Compagnonsveld / Tachtig Bunder e.o.

73. IJsvogel – 14:16
74. Brandgans – 14:18
75. Grote Zilverreiger – 14:19
76. Kleine Rietgans – 14:23
77. Kraanvogel – 14:27
78. Zeearend – 14:30
79. Knobbelzwaan – 14:32

Op naar Ravenswoud met als belangrijkste doelsoorten Turkse Tortel, Ekster en Ringmus. Ook Putter ontbreekt nog op de daglijst. Deze soort is tot dusver opvallend afwezig vandaag. Ik ga er vanuit dat ik deze soort onderweg nog wel ergens tegenkom. Nog voordat ik Ravenswoud binnen fiets, krijg ik weer een flinke plensbui over me heen. Toch besluit ik omwille de tijd door te vogelen. Dit wordt beloond met een Ringmus tussen de Huismussen. Ook zie ik een Ekster. Turkse Tortel is zoals meestal onvindbaar. Echter, Tjiftjaf is een mooie vervanger voor de gemiste Turkse Tortel.

Ravenswoud

80. Ringmus – 14:46
81. Ekster – 14:55
82. Tjiftjaf – 14:58

Hoog tijd om naar het informatiecentrum te gaan. Hier is het altijd leuk vogelen, met o.a. veel plas/dras. In ieder geval is Meerkoet hier een garantie. Het lijkt ook de enige plek in het Fochteloërveen waar deze algemene watervogel nog te doen is. Verder blijft het plas/dras nabij het informatiecentrum een goede plek voor eenden. Ook is Wilde Zwaan nog een optie. Onderweg zie ik bij het Tachtig Bunder een groepje Kleine Zwanen. Deze soort had ik nog niet eerder tijdens een Fochteloërveen Big Day.

Tachtig Bunder

83. Kleine Zwaan – 15:14

Rondom het informatiecentrum zoek ik eerst nog even de toppen van struiken en bomen af voor Klapekster, helaas zonder succes. In het plas/dras gedeelte zie ik tussen vele tientallen eenden een Dodaars en even verderop drie Meerkoeten. Ook leuk is de tweede Blauwe Kiekendief van de dag, dit keer een fraai mannetje. Verder geen nieuwe dagsoorten hier, dus gauw weer door. Het einde van de dag nadert snel.

Tijd om nog wat andere nabijgelegen plasjes (tussen informatiecentrum en Weperpolder in) te checken op Wilde Zwaan en wie weet nog een leuke eend. Ook Roerdomp of Ooievaar zouden nog kunnen. Verder ontbreekt Veldleeuwerik ook nog op de daglijst. Onderweg richting Weperpolder heb ik eindelijk een Putter, dat duurde lang vandaag.

Informatiecentrum e.o. / Weperpolder

84. Dodaars – 15:41
85. Meerkoet – 15:45
86. Putter – 15:52

In de Weperpolder zitten veel vogels, maar voornamelijk Kol- en Toendrarietganzen. Hier geen nieuwe dagsoorten. In de plasjes naast de Weperpolder zitten leuke aantallen eenden, maar aanvankelijk geen eend die ik nog niet heb vandaag. Tafeleend, Bergeend en Pijlstaart bijvoorbeeld zijn nog redelijke kanshebbers.

Pas vanaf een hoger gelegen stukje bij een laatste plasje heb ik succes. Ik zie namelijk een vrouwtje Nonnetje zwemmen, een erg goeie soort voor het Fochteloërveen. Ik had deze soort dit jaar nog niet het gebied, een nieuwe Fochteloërveen-jaarsoort dus. Het betreft tevens mijn 170e jaarsoort in het Fochteloërveen, waarmee het doel om de 170 soorten te zien is gelukt! Een paar minuten later zie ik het paartje Wilde Zwanen even zwemmen. Verderop zie ik ook eindelijk een Klapekster zitten in de top van een boompje. Een paar goeie soorten in korte tijd.

Weperpolder e.o.

87. Nonnetje – 16:13
88. Wilde Zwaan – 16:18
89. Klapekster – 16:20

Dan zit de dag er bijna op, het licht begint af te nemen. De vraag is wat nu te doen. Ik zou nog even in Bankenbos Houtsnip kunnen zoeken, maar ik kan ook via het grote fietspad weer naar Veenhuizen fietsen in het laatste daglicht. Dan heb ik nog kans op Veldleeuwerik of misschien een overvliegende Slechtvalk. Ik heb inmiddels ook even contact met Folkert Jan gehad. Hij is zojuist wezen zoeken naar de Waterspreeuw, zonder succes. Toch blijkt even later dat de vogel weer is gezien, kort geleden.

Ik besluit dan toch maar via het grote fietspad te gaan en nog een ultieme poging te doen om de Waterspreeuw op de daglijst te krijgen. Ook daar heb ik nog kans op Houtsnip, en wie weet nog een Zanglijster ergens. Zelfs deze algemene soort is moeilijk vandaag. Bij de plek van de Waterspreeuw tref ik Folkert Jan, wederom is de vogel onvindbaar. We zoeken nog even in het laatste licht, maar helaas tevergeefs. Het is dan bijna donker en tijd om naar huis te gaan. Het is mooi geweest.

Nog even zoek ik naar Houtsnip, maar deze laat zich niet vinden vandaag. Wel eindelijk een Zanglijster, tussen enkele Merels langs het fietspad richting Veenhuizen. Dat was het dan voor vandaag.

Bankenbos

90. Zanglijster – 17:05

Epiloog

90 soorten lieten zich vandaag waarnemen, het maximale van wat ik had voorspeld. Ik wist dat minimaal 80 moest lukken, maar met maximaal 90 soorten in november zou ik meer dan tevreden zijn. Als alle mogelijke soorten hadden meegewerkt, zou zelfs de 100, of nog iets meer mogelijk zijn. Echter, na een succesvolle nacht- en ochtendronde in Veenhuizen waarbij ik in korte tijd veel soorten binnen harkte, begon vervolgens al snel het moeizame sprokkelen.

Dit kwam deels door het koude en natte weer, waardoor veel vogels zich op bepaalde momenten van de dag maar lastig lieten waarnemen. De bossoorten bijvoorbeeld, gingen vrij moeizaam. Maar ik heb ook met veel soorten mazzel gehad. Geduld en doorzettingsvermogen werden soms op de proef gesteld, zo gaat dat vaak met een Big Day. Ik heb ruim 57 km gefietst, een mooie tocht weer met veel mooie momenten. Ik heb het maximale eruit kunnen halen voor mijn gevoel. Het was weer een fantastische dag. Hieronder een opsomming van bonussoorten en missers.

Bonussoorten

• Kerkuil (schaars in omgeving)
• Grote Lijster (schaars in november)
• Zwarte Roodstaart (schaars in november)
• IJsvogel (schaars dit jaar in omgeving)
• Kleine Rietgans (stond niet op lijst met te verwachten soorten)
• Zeearend (vaak gezien dit jaar, maar laatste tijd vrij schaars)
• Ringmus (op onverwachte plek, wat een stuk fietsen scheelde naar een bekende plek)
• Tjiftjaf (schaars in november)
• Kleine Zwaan (nieuwe big day soort)
• Nonnetje (nieuwe Fochteloërveen-jaarsoort, dus ook nieuwe big day soort)
• Wilde Zwaan (kan soms lastig zijn)

Missers

• Veldleeuwerik
• Kleine Barmsijs
• Kleine Bonte Specht
• Ooievaar
• Turkse Tortel
• Bergeend
• Pijlstaart
• Tafeleend
• Houtsnip
• Grote Zaagbek
• Ransuil
• Ruigpootbuizerd
• Slechtvalk
• Waterspreeuw