Intro
We zitten alweer in november, en dat betekend dat het herpetofauna seizoen er zo goed als op zit voor 2021. De dagen zijn kort, het wordt langzaam kouder. De meeste reptielen en amfibieën zitten in winterslaap. Toch galmde het herpetofauna seizoen nog lang na afgelopen weken. Het bleef aan de warme kant voor de tijd van het jaar en de zon scheen ook vaak nog best krachtig. Zelfs op meer koude- en herfstachtige dagen kon je nog reptielen en amfibieën vinden.
Fenologisch gezien (jaarlijks terugkerende natuurverschijnselen t.o.v. tijdstip van het jaar), was het najaar erg interessant. Nog nooit zag ik zo laat in het jaar nog Ringslang en Gladde Slang, maar Adders spannen de kroon. Ook kwam ik nog geregeld amfibieën tegen welke onderweg waren naar hun overwinteringsplaatsen. Daarnaast kan ik ook met vreugde vertellen dat mijn doel voor 2021, om alle inheemse herpetofauna te zien en te fotograferen, is behaald. In een blog later dit jaar een uitgebreid verslag hierover. Nu eerst een terugblik op waarnemingen uit de periode 1 september / 1 november.
Waarnemingenoverzicht september / november
September
In september was er zoals gewoonlijk nog veel te beleven qua herpetofauna. Op de zonnige dag van 6 september zag ik redelijke aantallen Zandhagedissen op de Sallandse Heuvelrug. Op een wandelvlonder in het Fochteloërveen zaten net als vorig jaar in september, veel Levendbarende Hagedissen. Vooral veel juveniele diertjes lagen lekker te zonnen op het warme hout. Regelmatig kruiste een Adder of Ringslang mijn pad, en op 16 september zag ik twee juveniele Gladde Slangen en een juveniele Adder, zo klein als een potlood. Bijzonder deze dag was ook een Boomkikker in een laag stukje braamstruweel. Deze soort is uitgezet hier.
Een juveniele Rugstreeppad liet zich leuk bekijken in de duinen bij Bakkeveen, evenals een Adder en een Heikikker. Op 28 september zag ik de laatste Levendbarende Hagedissen in het Fochteloërveen, hierna kon ik ze niet meer vinden ondanks dat het nog vrij warm bleef.
Oktober
De maand oktober betekent voor mij het begin van het einde van het herpetofauna seizoen. Zo zag ik op 17 oktober vorig jaar mijn laatste reptiel voor 2020, een Adder. Hierna zag ik geen reptielen meer voor dat jaar. Maar dit jaar loopt het anders. Het ene na het andere persoonlijke record, voor wat betreft de meest late datum wanneer ik een soort zie, wordt verbroken.
Oktober begint al goed met op 2 oktober een juveniele Zandhagedis op Vlieland. Op 6 oktober zie ik in het Fochteloërveen een Adder en mijn eerste Gladde Slang voor de maand oktober. Ook leuk deze dag zijn meerdere Groene Kikkers, Heikikkers en een Bruine Kikker. Ook weer een onverwachte Boomkikker.
Op 13 oktober tref ik in het Fochteloërveen na een week stilte, weer een Adder, een mooi adult vrouwtje, langs het fietspad. Op 15, 18 en 20 oktober zie ik haar ook, op steeds weer dezelfde plek. Bijzonder is dat ze ook te zien was op momenten van koud herfstweer. Op momenten zonder dat de zon scheen, dat het regende en het hard waaide. Taaie koudbloedigen, die Adders. Vaak bleef ze ook liggen op momenten dat het erg druk was met fietsers. Op 28 oktober zag ik haar voor het laatst. Met deze late datum is het datumrecord van vorig jaar (17 oktober) ruimschoots verbroken. Maar later zal blijken dat dit nog niet mijn laatste Adder was voor 2021.
Vlakbij de plek van deze Adder, zag ik ook nog enkele keren dezelfde Ringslang, voor het laatst op 20 oktober. Ook een nieuw datumrecord voor mijn meest late Ringslang (vorig jaar zag ik de laatste Ringslang op 7 oktober). Tot slot zag ik op 18 oktober nog een juveniele Gladde Slang, mijn meest late exemplaar ooit van deze zeldzame soort. Het kan niet op met de datumrecords dit najaar.
Op 31 oktober werd het weer mooi zonnig en besloot ik met Siska naar het Balloërveld te gaan. Dit bleek een erg goeie keuze, want we zagen een juveniele Levendbarende Hagedis en twee adulte Adders. Een vrouwtje en een mannetje. Beide dieren liggen lekker te zonnen en deels uit de harde wind. Weer een datumrecord voor Adder. Levendbarende Hagedis heb ik twee keer gezien in de maand november en eenmaal in december.
November
Voor de maand november ga je je dan afvragen, zou er nog meer in het vat zitten? zou het nog lukken om op een zonnige dag reptielen te zien te krijgen? Die vraag werd meteen op 1 november beantwoord met ja. Want ook deze dag schijnt de zon weer goed en besluit ik wederom naar het Balloërveld te gaan. Als ik rond 09:30 het uitgestrekte heideveld op loop, voelt het erg fris aan en is het bewolkt. Een kille windkracht 5 uit het zuiden. Maar spoedig laat de zon zich zien.
Het duurt gelukkig niet lang voordat ik de eerste Adder zie, een mooi adult mannetje. Het reptiel ligt open en bloot op een oude heidestruik, en kruipt even later een holletje in. Mijn eerste Adder voor de maand november is een feit. Ook de beide Adders die ik gister met Siska zag, liggen weer op min of meer dezelfde plek. Het vrouwtje kruipt rond maar is erg sloom. Even later gaat ze weer uitgebreid liggen zonnen. Hetzelfde mannetje van gister heeft zich breed gemaakt om meer warmte op te vangen en ligt weer deels uit de wind. Even later ligt het dier weer pal langs het wandelpad, opgerold. Het reptiel is mooi te volgen en te benaderen. Het blijft fascinerend om te zien hoe zo’n Adder een zo comfortabel mogelijk plekje probeert te vinden, terwijl het zo hard waait.
Ik zie ook nog een Levendbarende Hagedis (mijn derde ooit voor november) en een Kleine Watersalamander kruipt tussen de heidevegetatie. Dat was het dan voorlopig. Of heeft dit jaar toch nog meer in petto?
Fenologisch overzicht
Hier een opsomming van mijn meest late waarnemingen van reptielen;
- Zandhagedis (22-11, 2012) Actief tijdens een zonovergoten dag op de Mookerheide
- Levendbarende Hagedis (11-12, 2006). Dit exemplaar werd per ongeluk verstoord tijdens terreinwerkzaamheden. Wat betreft activiteit zonder verstoring, is 1 november 2021 mijn meest late
- Hazelworm (18-10, 2009)
- Adder (01-11, 2021)
- Ringslang (20-10, 2021)
- Gladde Slang (18-10, 2021)
- Muurhagedis (nog nooit naar gezocht in het najaar)
NATUURVERSLAVING 