Intro
Zoals ik in eerdere blogs al schreef, doe ik in 2021 net als in 2018 een poging om alle inheemse herpetofauna (reptielen en amfibieën) te zien, en op de gevoelige plaat vast te leggen. In het vorige blog schreef ik over mijn eerste Knoflookpad voor 2021, maar ook de eerste die ik zag in meer dan 10 jaar. Een zeer welkome aanvulling in dit al meer dan geslaagde herpetofauna-jaar.
Als je dan echt graag alle soorten wilt zien, ontkom je er niet aan om naar Zuid-Limburg te gaan. In dit stukje buitenlands Nederland komen namelijk 4 zeer zeldzame soorten voor die van nature nergens anders in Nederland zijn te vinden. Voor het gemak noem ik deze 4 soorten weleens het ‘zeldzame viertal’. De koudbloedige pronkstukken van Zuid-Limburg. Het betreft de volgende soorten:
- Muurhagedis
- Vroedmeesterpad
- Geelbuikvuurpad
- Vuursalamander
Van deze soorten zijn Muurhagedis en Geelbuikvuurpad vrij eenvoudig te vinden, omdat ze dagactief zijn. De Vroedmeesterpad is vrij makkelijk op gehoor, het typische gefluit op lente- en zomeravonden is niet te missen en draagt ver. Een exemplaar te zien krijgen vereist geduld en geluk. De Vuursalamander is het zeldzaamste amfibie van Nederland, omdat de populatie bijna is uitgestorven als gevolg van een schimmelziekte. Maar ik ben hoopvol, want in 2018 vond ik nog een volwassen exemplaar en vorig jaar meerdere larven die al bijna volgroeid waren tot juveniele Vuursalamandertjes. De nog aanwezige populatie word goed gevolgd en onderzocht.
Verspreiding en leefgebied van de soorten
In hartje Maastricht zit de enige natuurlijke populatie Muurhagedissen van ons land (elders zijn dieren uitgezet). Het betreft ook de meest noordelijke populatie ter wereld. De dieren leven hier op de cultuurhistorische oude muren en vestingwerken. In de jaren ’80 ging de soort hard achteruit, maar inmiddels is het tij gekeerd en gaat het weer goed met het zeldzaamste reptiel van Nederland.
De Vuursalamander komt nog voor in enkele schaduwrijke hellingbossen met beken en bronnen. Met een lengte van ruim 20 cm is het één van de grootste Europese salamanders en tevens de enige landsalamander van Nederland. Alleen vrouwtjes zoeken zo nu en dan het water op er larven in uit te zetten.
De Geelbuikvuurpad is nog te vinden in enkele verlaten mergelgroeves die teruggegeven zijn aan de natuur. Mergelgroeves zijn in het landschap verzonken gebieden met een eigen microklimaat. Het biedt de perfecte omstandigheden voor een warmteminnende soort zoals Geelbuikvuurpad. Vaak komt de soort samen voor met de wat minder zeldzame Vroedmeesterpad (deze soort komt in een groot deel van Zuid-Limburg voor). Beide soorten maken gebruik van tijdelijke watertjes. Dit heeft als voordeel dat er geen vissen in de watertjes zitten die de eitjes/larven opeten, maar als mogelijk nadeel dat de watertjes in droge periodes te snel opdrogen waardoor eitjes/larven verloren gaan. Het beheer van de mergelgroeves is vaak (deels) gericht op deze zeldzame padden.
Waarnemingenoverzicht per soort
Hieronder volgt per soort een samenvatting van de waarnemingen die ik deed op 28 en 29 juli en 4 en 5 augustus. Op 4 en 5 augustus nam ik Siska mee op struintocht door het fraaie Zuid-Limburg.
Muurhagedis
De Muurhagedissen waren zoals altijd gemakkelijk te vinden op de Maastrichtse muren en vestingwerken. Op 28 juli ging ik voor de eerste keer dit jaar weer op zoek naar deze hagedis. Het was deze dag nogal bewolkt en er stond een stevig briesje. Ik moest het met 7 exemplaren doen. Op 4 augustus was het flink zonnig en dat was meteen te merken aan de hagedissen-activiteit. Maar liefst 115 exemplaren telde ik samen met Siska, mijn hoogste aantal van deze soort ooit op een dag. Veel dieren waren mooi te volgen en niet al te schuw. Ook leuk waren enkele juveniele dieren.
Vroedmeesterpad
Deze tot 5,5 cm grote pad laat zich net als de verborgen levende Knoflookpad, niet makkelijk vinden. Wel vallen ze op door hun kenmerkende fluitende roep, dat vanaf het begin van de avond is te horen. Op 28 en 29 juli lukte het me niet de soort waar te nemen. Op 4 augustus had ik meer geluk, toen vond ik een larve en riepen er meerdere exemplaren bij de Sint Pietersberg te Maastricht. In 2018 had ik de soort hier ook. Op 5 augustus vond ik een exemplaar in een mergelgroeve bij Berg en Terblijt. Dit diertje liet zich ook nog eens op de gevoelige plaat vastleggen. De Vroedmeesterpad stond als laatste op mijn lijstje van nog waar te nemen (inheemse) herpetofauna. Met deze waarnemingen is het doel om alle soorten waar te nemen alvast gelukt.
Geelbuikvuurpad
Het op één na zeldzaamste amfibie van Nederland liet zich zoals verwacht weer makkelijk vinden. Op 28 juli vond ik meerdere volwassen dieren en vele tientallen juveniele diertjes en larven op een bekende plek waar de diertjes goed gedijen. De padjes met hun felgekleurde buikjes hangen vaak aan het wateroppervlak of zitten stil op de oever. Op 5 augustus vond ik ook exemplaren op een andere locatie, in de buurt van Cadier en Keer.
Vuursalamander
Bij de Vuursalamander had ik geen al te hoge verwachtingen, met een larve zou ik al genoegen nemen. Op 29 juli breng ik weer een bezoek aan het bosgebied waar ze nog zitten. In een bronbeekje waar ik vorig jaar meerdere larven vond, vind ik dit keer niks. Maar geen paniek, genoeg andere kansrijke plekken waar ze te vinden zijn. Als ik na ruim drie uur zoeken nog niks heb gevonden, begin ik toch te twijfelen of het wel goed komt. Waren de Vuursalamander-larven misschien weggespoeld als gevolg van hevige regenval? maar ook deze optie lijkt weer niet heel aannemelijk. Ik zie overigens wel erg veel Bruine Kikkers en ook een Alpenwatersalamander.
Na vier uur zoeken ben ik beland in het noordelijkste stukje bos. Op een gegeven moment kom ik weer bij een mooie bron uit middenin het bos, wederom een kansrijke plek. En dan opeens zie ik een Vuursalamander-larve doodstil zitten. Het diertje is ondanks het kleine formaat niet te missen. Het blijkt een bijna gemetamorfoseerd exemplaar, met nog een klein beetje kieuwen en al mooi ontwikkelde pootjes en staart. En al exact de felle kleuren van een volwassen dier. Prachtig. Een enorme opluchting, het zeldzaamste amfibie van Nederland is me toch weer gegund. Het diertje is mooi te volgen en ik maak gauw wat foto’s. Na uren zoeken toch de hoofdprijs, dat is een vreugdesdansje waard.
Overige waarnemingen
Naast bovenstaande zeldzaamheden, deed ik nog andere leuke herpetofauna-waarnemingen. Waaronder Alpenwatersalamander en Vinpootsalamander die ook nog nieuw waren voor mij dit jaar, redelijk wat Levendbarende Hagedissen, mijn tweede Hazelworm voor dit jaar en vele tientallen Kleine Watersalamanders.
Alpenwatersalamanders en Kleine Watersalamanders deden het in Maastricht goed, maar ook vele larvale en juveniele Rugstreeppadjes. Vinpootsalamander vond ik op een plek waar ik vorig jaar tientallen dieren had, in het Mastbos bij Breda.
NATUURVERSLAVING 