Intro
December is voor mij de maand om terug te blikken op het afgelopen jaar wat betreft mooie natuurmomenten. Terwijl de dagen kort zijn, de duisternis heerst, feestdagen voor de deur staan en de meeste reptielen en amfibieën in winterslaap zijn, is dit voor mij het moment om terug te blikken op een mooi jaar.
2020 was voor mij wederom een mooi jaar in vele opzichten, ondanks alle corona-perikelen. Alleen al op het gebied van reptielen en amfibieën, was het weer een memorabel jaar. Hoewel ik in 2020 minder fanatiek ermee bezig was dan in andere jaren. Zo wist ik in 2018 alle inheemse soorten te vinden. Toch was 2020 een jaar met bijzondere waarnemingen en mooie hoogtepunten. In dit blog een terugblik op de mooiste waarnemingen. Vooral op het gebied van slangen was het een veelzijdig jaar. Ik trap af met een top 5 van de mooiste en meest bijzondere waarnemingen.
Top 5: mooiste waarnemingen van 2020
5. Russische Rattenslangen in Eelde
Op 14 september ben ik naar Eelde afgereisd om eindelijk eens met eigen ogen de populatie Russische Rattenslangen te aanschouwen. Deze uitheemse soort heeft hier al jarenlang een populatie en weet hier stand te houden. In de vele groene- en deels verwaarloosde tuinen vinden de slangen een prima leefgebied. En blijkbaar zitten er genoeg kleine zoogdieren zoals muizen waar de slangen van leven.
Ondanks de status als uitheemse soort lijken omwonenden in vrede samen te leven met de reptielen. De dieren worden niet bestreden omdat ze geen kwaad doen en zich nauwelijks verspreiden. De soort is niet giftig, niet agressief en speelt wellicht een rol bij het in toom houden van knaagdieren. Bijzonder is ook dat de Russische Rattenslang in harmonie haar leefgebied deelt met de inheemse Ringslang. Toen ik er was lagen beide soorten naast elkaar tussen kreupelhout te zonnen.
Ik vond het mooi om te zien hoe een exoot, die aanvankelijk voor flink wat angst en ophef heeft gezorgd in Eelde en omstreken, toch geaccepteerd wordt. Exoten in Nederland zijn over het algemeen een pijndossier en het bestrijden ervan kost vaak bakken met geld. In 2021 zal ik nog wat dieper ingaan op deze exoot in Eelde.
4. Boomkikkers in Limburg
In Midden-Limburg huist één van de grootste populaties Boomkikkers van het land. Deze tropisch aandoende, gifgroene tot 5 cm grote kikkertjes komen op een gering aantal locaties voor in Nederland. Omdat het zulke juweeltjes zijn, toch maar weer eens een bezoek gebracht aan de Limburgse populatie.
Op een zonnige dag in september wist ik tientallen dieren te vinden, de meeste zaten zoals gewoonlijk op- en tussen braamstruweel. Het gaat de laatste jaren best goed met de Boomkikker in Nederland, er is sprake van een toename, mede dankzij gericht natuurherstel/behoud. In 2020 zag- en hoorde ik overigens een voor mij recordaantal Boomkikkers, namelijk 218 exemplaren.
3. Ringslang in Veenhuizen zit niet helemaal lekker in zijn vel
2020 was ook het jaar waarin ik weer verhuisde, dit keer naar het door mij geliefde Veenhuizen, een plek waar ik al vaak was geweest. Veenhuizen e.o. herbergt een flinke populatie Ringslangen. De meeste dieren houden zich op in- en nabij het Veenhuizerkanaal. Alles wat Ringslangen nodig hebben is hier in grote mate te vinden. Voedsel in de vorm van amfibieën, muizen en broedhopen die dienen als kraamkamer. Daarnaast vinden de dieren volop dekking tussen de goed ontwikkelde oevervegetaties en in het nabijgelegen bos.
Dagelijks Ringslangen zien was nog nooit zo makkelijk, dus ging ik vaak langs het kanaal op zoek. 9 van de 10 keer was het raak en trof ik wel één of meerdere exemplaren. Een leuke waarneming deed zich voor op 31 augustus. Niet ver van het Veenhuizerkanaal lag een exemplaar langs het pad, opgerold met zijn kop verdekt opgesteld. Al gauw was het duidelijk dat de slang op het punt stond om te gaan vervellen.
Dit kon ik vooral zien aan de kleur van de ogen, die troebel blauw waren. Als slangen vervellen, vervellen de ogen namelijk mee. Tijdens periode van vervelling, die enkele dagen in beslag neemt, ziet de slang weinig, is honkvast en extra kwetsbaar. Je zou kunnen zeggen dat het dier niet lekker in zijn vel zat. Het heeft iets magisch, die blauwe ogen. En zo kom je ze niet vaak tegen.
2. Nieuwe generatie Vuursalamanders in Limburg
In 2018 lukte het me voor het eerst in jaren om weer eens een Vuursalamander te zien in Limburg, een volwassen exemplaar. Dit was geheel tegen mijn verwachtingen in, ik dacht dat het enkel nog mogelijk zou zijn om larven van de soort aan te treffen. Larven wist ik toen uiteindelijk niet te vinden.
Dit jaar weer eens wezen kijken in één van de weinige gebieden waar de soort nog voorkomt. Op de zwoele avond van 31 juli geschikte watertjes afgezocht naar larven van deze schitterende soort. Al bij een eerste bron, welke met een stromend beekje in verbinding staat, was het raak. Vier Vuursalamander-larven zwommen rond in het kristalheldere water. De diertjes waren 2-3 cm groot, bruinzwart van kleur met al veel gele vlekken. Bijzonder om ook eens larven van deze soort te zien.
1. Melanistische Adder bij Smilde
Met recht nummer 1 voor mij dit jaar was mijn mooiste Adder-waarneming ooit. Al 16 jaar ga ik eropuit om deze enige giftige inheemse slangensoort met eigen ogen te bewonderen. Dit heeft in al die jaren geleid tot honderden Adder-waarnemingen. 2020 zal bij mij de boeken ingaan als één van mijn betere adderjaren. Maar liefst 35 exemplaren zag ik dit jaar, alle in Drenthe en Friesland.
Mijn eerste Adder voor dit jaar zag ik op 13 mei in een geïsoleerd heideterreintje bij Smilde. Dat het ook mijn mooiste herpetofauna waarneming voor 2020 en zelfs mijn mooiste Adder ooit zou worden, had ik absoluut niet verwacht. Ik trof deze dag een donker getekende slang aan, redelijk verborgen tussen de vegetatie. Ik sta even raar te kijken, Ringslang of toch een Adder? Het moest even tot me doordringen, maar al snel werd duidelijk dat ik hier te maken had met mijn eerste melanistische Adder ooit, fantastisch, het leek een droom. Al zoveel verschillend getekende Adders gezien in mijn leven, maar een melanistische ontbrak nog op mijn netvlies.
Overige soorten
Naast de bovengenoemde onvergetelijke waarnemingen, zag ik uiteraard nog meer moois in 2020. Het was een fantastisch jaar wat betreft Adders, maar ook voor wat betreft onze andere inheemse slangen, Ringslang en Gladde Slang. Qua Ringslangen was het zelfs mijn op één na beste jaar ooit, 113 exemplaren zag ik afgelopen jaar. De Gladde Slang blijft een lastig te vinden soort zoals altijd, dat blijkt ook wel weer afgelopen jaar. Drie exemplaren wist ik te vinden, maar dat is zeker geen slechte score, ook al heb ik betere jaren gekend.
Qua hagedissen was het een relatief rustig jaar t.o.v. andere jaren. Vooral veel Levendbarende Hagedissen gezien, waarvan de meeste op Terschelling en op heideterreinen in Friesland- en Drenthe. Slechts twee Hazelwormen zag ik dit jaar, beide in Zuid-Limburg. Op een bloedhete dag ook weer de Muurhagedissen bezocht, maar zelfs voor reptielen was het deze dag aan de warme kant. Veel dieren hielden zich op in de schaduw of slenterden in hoog tempo over de stadsmuren van Maastricht.
Qua amfibieën was het voor mij een veel rustiger jaar vergeleken met reptielen. Alle 7 inheemse reptielen zag ik, maar lang niet alle inheemse amfibieën. Op Terschelling was het in het voorjaar genieten van de vele Rugstreeppadden, bij Breda zag ik nog nooit zoveel (tientallen) Vinpootsalamanders, zowel Vroedmeesterpad– als Geelbuikvuurpad lieten zich leuk bekijken in Zuid-Limburg en mijn enigste Alpenwatersalamander van dit jaar kruist mijn pad op 30 september bij Hooghalen.
2021
Op 17 oktober scheen de zon volop en was het warm voor de tijd van het jaar. Op deze dag zag ik in het Fochteloërveen mijn laatste Adder voor dit jaar. Het betrof een mooi fors mannetje. Vlak na dit moment kwam ik op het idee om hetzelfde te doen als in 2018. Een poging doen om alle inheemse reptielen en amfibieën waar te nemen, en iedere soort op de gevoelige plaat vastleggen. Dit keer aangevuld met enkele exoten.
Het lijkt me heerlijk deze uitdaging weer aan te gaan, waarbij je op zoveel verschillende plekken in allerlei verschillende landschappen en leefgebieden komt. Een mooie reis door Nederland op zoek naar wonderschone dieren. Nu ik nabij het Fochteloërveen woon, waar je al bijna de helft van onze inheemse soorten kunt vinden, zal mijn reis een nog mooiere start maken dan in 2018. Ik kijk er nu alweer enorm naar uit. Op naar een fantastisch 2021.
NATUURVERSLAVING 