Intro
Zodra het voorjaar zich meer en meer ontplooit en de temperaturen geleidelijk oplopen, begint het libellenbloed weer te stromen bij veel natuurvorsers. Het is in april uitkijken naar de eerste libellen die je tegenkomt.
In 2017 ben ik fanatiek actief geweest met vlinders en zag in dat jaar 54 soorten dagvlinders. Dit jaar ligt de focus meer op libellen. Het jaar is nog maar net over de helft, maar ik verklaar 2018 nu al tot een voor mij zeer succesvol libellenjaar. Zo zag ik twee soorten nieuw voor het eerst in mijn leven en zag ik nog nooit eerder van bepaalde soorten zulke hoge aantallen als afgelopen voorjaar.
Op 8 april zag ik mijn eerste libel van het jaar, een Bruine Winterjuffer in natuurgebied De Brand bij Udenhout. Inmiddels zijn we pakweg drie maanden verder en heb ik tot dusver 44 soorten gezien. Veel soorten wist ik ook te fotograferen, soms met veel geduld en een dosis geluk.
In dit blog blik ik terug op een voor mij zeer libelrijk voorjaar met de nodige hoogtepunten, het betreft de periode tussen 8 april (dag van mijn eerste libellenwaarneming) tot 8 juli om precies te zijn. Het absolute hoogtepunt was uiteraard mijn zelfontdekking van de Sierlijke Witsnuitlibel in Boswachterij Dorst, vlakbij Breda. Deze zeldzame soort is dit voorjaar op veel nieuwe locaties gevonden, een goed jaar voor de Sierlijke Witsnuit.
Soorten
Maar liefst 44 soorten zag ik de afgelopen drie maanden. Dat is een groot gedeelte van de +/- 66 soorten libellen dit je vandaag de dag kunt zien in Nederland. Daartussen zitten algemene soorten die je min of meer standaard in je schoot geworpen krijgt tijdens wandelingen, maar ook enkele zeer zeldzame soorten die gebonden zijn aan specifieke habitats en op een beperkt aantal locaties in Nederland voorkomen.
Veel waarnemingen deed ik in Breda en de nabije omgeving, maar ook in gebieden die een bijzonder rijke libellenfauna kennen. Hieronder volgt per maand een opsomming van de soorten die ik zag op chronologische volgorde.
April
In de loop van april barstte het libellenseizoen voor mij los. Zoals gezegd zag ik op 8 april een eerste libel, Bruine Winterjuffer bij Udenhout. Op de zonnige middag van 21 april zag ik in het Mastbos bij Breda meerdere Viervlekken, Noordse Witsnuitlibellen en Vuurjuffer. Op 29 april zag ik de eerste Lantaarntjes in De Leijen, een waterrijk gebied in Friesland, nabij Drachten. Deze vijf soorten zijn algemeen en vaak de eerste soorten dit ik zie in april.
Mei
De maand mei was een ongekend goede libellenmaand voor mij waarin ik 31 soorten te zien kreeg. Hiertussen zitten ook een aantal zeldzaamheden.
In de eerste week van mei zag ik vele nieuwe soorten voor het eerst in 2018. Op 3 mei zag ik twee Bruine Korenbouten in Limburg en een dag later in mijn woonplaats Breda Watersnuffel en Platbuik. Op 5 mei zag ik in Park Wolfslaar, ook in Breda, hoge aantallen libellen vliegen. Azuurwaterjuffers, Variabele Waterjuffers, Smaragdlibellen, Glassnijders en als kers op de taart een vrij zeldzame Gevlekte Witsnuitlibel. Een dag later diende de eerste Gewone Oeverlibel zich aan in het Mastbos.
Op 7 mei zag ik de eerste Weidebeekjuffers vliegen, één van mijn favoriete soorten. Het mooie is dat ik momenteel bij een park met stromend water woon waar vele honderden exemplaren zitten. Op 9 mei zag ik in Park Wolfslaar een fraai mannetje Bosbeekjuffer, het zeldzame neefje van de Weidebeekjuffer.
Op 9 mei en 10 mei zag ik Tengere Grasjuffer en Venwitsnuitlibel op het Leersumse Veld (Utrechtse Heuvelrug). Op 20 mei de eerste Grote Keizerlibel voor het jaar, één van de grootste inheemse libellen.
Op 21 mei bracht ik een bezoek aan Kampina, een zeer libelrijk gebied tussen Tilburg en Boxtel. In dit gebied zijn veel vennen te vinden waar een groot scala aan libellen zich thuis voelt. Ik zag deze dag meerdere Speerwaterjuffers als hoogtepunt, een zeer zeldzame soort. Twee andere, iets minder zeldzame soorten deze dag waren Maanwaterjuffer en Tangpantserjuffer. Ook leuk waren de eerste Koraaljuffer, Grote Roodoogjuffers en Vroege Glazenmaker van het jaar.
Een fraaie man Vuurlibel op 26 mei in Breda was een welkome verschijning. Mooi om te zien hoe algemeen deze soort inmiddels is geworden. In de periode 27 tot 31 mei constateerde ik dat de Blauwe Breedscheenjuffer een zeer algemene verschijning is op veel plekken in Breda.
Juni
De klok tikt door, voor je het weet zitten we alweer in de zesde maand van het jaar. Het goede nieuws is dat juni weer hele andere verassingen in petto heeft wat betreft libellen.
Op 2 juni zag ik mijn eerste Gewone Pantserjuffers, vele tientallen in het Leersumse Veld.
Waarschijnlijk het libellenhoogtepunt van 2018 deed zich voor op 3 juni in de Boswachterij Dorst, even ten oosten van Breda. Hier ontdekte ik een nieuwe vindplaats van de zeldzame Sierlijke Witsnuitlibel. Een soort die tot vorig jaar enkel bekend was uit de Weerribben en enkele gebieden in Zuid-Friesland. Wat een gigantische kick om zoiets zelf te mogen ontdekken!! En dan te bedenken dat het de eerste keer betrof dat ik deze soort te zien kreeg. Mijn 64e libellensoort in Nederland en dan ook nog een zelfontdekte.
Ook leuk in Boswachterij Dorst waren Kleine Roodoogjuffers en Metaalglanslibellen.
Op 7 juni zag ik tijdens veldwerkzaamheden een Bruine Glazenmaker in Breda, relatief vroeg voor de tijd van het jaar. Ik was één van de eerste melders van deze soort op waarneming.nl. De aanhoudende warme temperaturen hebben de ontwikkeling van een aantal libellen wellicht doen versnellen.
Dezelfde dag zag ik bij Slot Loevestein een Rivierrombout, een zeldzame soort die ten opzichte van andere libellen veel minder wordt waargenomen en enkel voorkomt langs een aantal grote rivieren zoals de Waal, Maas en IJssel. Ook dienden de eerste heidelibellen zich aan, enkele Bloedrode Heidelibellen. Vijf dagen later, op 12 juni, zag ik ook de eerste Bruinrode Heidelibel voor het jaar.
Op 15 juni zag ik in Limburg de tweede voor mij nieuwe libellensoort van het jaar. Meerdere Gaffelwaterjuffers bij een poeltje, waarvan enkele parend. Dit bracht mijn levenslijst libellen op 65 soorten.
Op 19 juni wist ik op de Galderse Heide, ten zuiden van Breda, een Tengere Pantserjuffer te fotograferen. Ook zag ik enkele Zwarte Heidelibellen vliegen.
Op 24 juni zag ik de eerste Blauwe Glazenmaker weer vliegen. Deze grote libel wordt ook weleens in huizen aangetroffen.
Op 26 juni bracht ik een bezoek aan De Meinweg, één van de weinige plekken in Nederland waar de zeer zeldzame Gewone Bronlibel vliegt. Deze tot 8,5 cm grote soort betreft de grootste libel van Nederland.
Het valt niet mee om deze soort te zien, maar uiteindelijk zie ik de soort een paar keer in vlucht. Ook de wat minder zeldzame Beekoeverlibel vliegt in hetzelfde gebied rond. Niet ver van De Meinweg zie ik enkele Gevlekte Glanslibellen vliegen. Alle drie soorten had ik al jaren niet gezien.
Een zoektocht naar de zeldzame Gaffellibel in het Groenewoud bij Swalmen leverde niet het gewenste resultaat op. Gelukkig is er nog genoeg tijd om deze soort te zien, tot ver in augustus vliegen ze sowieso nog.
Juli
Op 3 juli was daar dan mijn eerste Steenrode Heidelibel, één van de algemeenste libellensoorten die ook tot ver in steden wordt aangetroffen.
Op 7 juli zag ik tijdens een wandeling door de Mariapeel mijn eerste Houtpantserjuffer voor 2018. Het betrof mijn 44e libellensoort in de afgelopen drie maanden.
Talrijkste soorten
Hieronder een beknopte samenvatting van de meest talrijke soorten libellen die ik zag. De aantallen zijn bepaald aan de hand mijn ingevoerde data op waarneming.nl. In totaal zag ik zeker 5222 libellen.
Met minstens 1600 individuen was de Gewone Pantserjuffer de meest talrijke libel voor mij dit voorjaar. Vooral in het Mastbos vlogen rondom vennen honderden dieren. Nog nooit zag ik zoveel Weidebeekjuffers in amper twee maanden tijd. 950 exemplaren waarvan een groot gedeelte in Breda.
Één van de algemeenste libellen blijft de Azuurwaterjuffer. Zowel bij tuinvijvers als in natuurgebieden kan deze soort talrijk zijn. Met 894 exemplaren neemt deze waterjuffer een derde plaats in wat betreft de talrijkste libellen.
Andere algemene soorten, waarvan ik minstens enkele honderden exemplaren zag, waren Vuurjuffer, Viervlek, Variabele Waterjuffer, Lantaarntje, Gewone Oeverlibel en Bosbeekjuffer. In het Bredase Park Wolfslaar werden nog nooit zoveel Bosbeekjuffers gezien als dit jaar. Een mooi jaar voor deze metaalgroene libel.
Ook de Vuurlibel doet het dit voorjaar goed bij mij, met o.a. exemplaren in Breda. Vooral de lakrode mannetjes van deze soort springen in het oog en behoort tot één van mijn favoriete libellen.
Fascinerende libellengebieden
Zoektochten naar libellen brengen je in allerlei schitterende natuurgebieden. Veel libellen zag ik dichtbij huis, zoals in parken in Breda en het nabijgelegen Mastbos met haar vele vennen.
‘Libellenmekka’ Kampina en de nabijgelegen Oisterwijkse Vennen hebben ook een diepe indruk op me gemaakt.
In het Fochteloërveen vlogen als vanouds mooie aantallen libellen, waaronder veel Koraaljuffers. In het najaar ga ik hier weer naartoe voor de zeldzame Venglazenmaker en Noordse Glazenmaker.
De Meinweg en omgeving was wederom een bijzondere ervaring. Het blijft intrigeren hoe de omstandigheden in de beken die door dit gebied lopen zo in trek blijven bij enkele zeldzame soorten, waaronder de Gewone Bronlibel. De ecologie achter de soorten en hoe we deze ecologie als essentieel meetinstrument kunnen gebruiken in het natuurbeheer- en beleid.
2018
Ik zal de komende maanden ook actief zijn met libellen en op zoek gaan naar een aantal bijzondere soorten. Een bezoek aan het Roerdal bij Roermond zou niet misstaan. Het is hier al genieten van de vele honderden, of wellicht duizenden Weidebeekjuffers, maar nog meer interessant is de kans op een ontmoeting met Gaffellibel of zelfs Kleine Tanglibel.
Ik hoop ook nog zeldzaamheden als Bandheidelibel, Zuidelijke Keizerlibel, Zuidelijke Oeverlibel, Noordse Glazenmaker en Geelvlekheidelibel te zien. Oftewel, op dit libellenblog komt een vervolg in het najaar.
Het geeft gemoedsrust om te genieten van al die fascinerende libellen. Alleen al om die reden is het goed stil te staan bij al dat moois wat er te zien is in Nederland.
NATUURVERSLAVING 