Ermelosche Heide, een reptielrijk gebied
Onlangs maakte ik een wandeling over de Ermelosche Heide, één van de grotere heidegebieden op de Veluwe. Het gebied is ca 350 ha groot en bestaat voor het grootste gedeelte uit droge heide. Vele zandpaden doorkruisen het gebied en er is een klein vennetje te vinden bij één van de ingangen van het uitgestrekte gebied. Het gebied is rijk aan reptielen, vooral Zandhagedis komt (plaatselijk) talrijk voor.
Ik ben een paar keer eerder in dit gebied wezen kijken voor reptielen, de laatste keer was in april 2015. Naast Zandhagedis komen ook de Levendbarende Hagedis, Hazelworm, Adder en mogelijk Gladde Slang voor. Tijdens al mijn wandelingen op de Ermelosche Heide kwam ik vele tientallen Zandhagedissen tegen, het hoogste aantal betrof zeker 120 exemplaren. De meeste exemplaren zie je, mits je er op gaat letten, direct langs de wandelpaden.
Afwisselend en monotoon
De heide van de Ermelosche Heide is nogal afwisselend. Er is zowel sprake van structuurrijke heide met open plekken als monotone heide zonder open plekken en met voornamelijk heideplanten van dezelfde leeftijd en hoogte. Op de monotone heide tref je niet of nauwelijks reptielen aan, in de structuurrijke gedeeltes van het gebied struikel je op sommige plekken over de Zandhagedissen.
Op 20 mei bracht ik weer eens een bezoek aan dit mooie gebied. Opvallend was wel dat op sommige plekken duidelijk sprake was van overbegrazing door schapen. Op deze plekken heeft de vegetatie niet de kans zichzelf te herstellen als gevolg van te intensieve begrazing. De biodiversiteit op deze plekken is relatief laag ten opzichte van plekken waar minder intensieve begrazing plaatsvindt. Het zijn voor veel soorten onaantrekkelijke plekken met veel te weinig structuur en dekking.
Op de structuurrijke gedeeltes vond ik zoals verwacht redelijk veel Zandhagedissen. Het was midden op de dag en de temperatuur was op zijn hoogst die dag, ca 27 graden Celsius. Zo midden op de dag in de felle zon vindt je minder reptielen dan vroeger op de dag of later op de dag. Desondanks telde ik toch 31 Zandhagedissen. Er zaten enkele bijzondere, niet-alledaagse waarnemingen bij.
Parende Zandhagedissen
De eerste waarneming van reptielen betrof drie Zandhagedissen bij elkaar, twee mannetjes en een vrouwtje. Een mannetje en een vrouwtje waren aan het paren, erg gaaf om eens te zien. Slechts een paar keer eerder nam ik paringsgedrag van Zandhagedissen waar. Het mannetje beet zich stevig vast aan de flanken van het vrouwtje en het vrouwtje kronkelde met d’r staart. Ook ging ze trappelen met de voorpoten. Dit typische gedrag is een soort van goedkeuring richting het mannetje. Het mannetje mag erop zullen we maar zeggen.
Ik wist een kort filmpje te maken van dit tafereel, zie: Parende Zandhagedissen
Gravende Zandhagedissen
Circa 80% van de Zandhagedissen die ik vandaag aantrof, betroffen adulte vrouwtjes. Het overige bestond uit adulte mannetjes en subadulte dieren. Veel vrouwtjes lieten zich goed bekijken en waren mooi te volgen. Overduidelijk was dat sommige vrouwtjes drachtig waren. De drachtige vrouwtjes waren niet al te schuw en druk bezig met het zoeken naar geschikte plekken in het mulle zand om eitjes af te zetten.
Zo zag ik enkele exemplaren die één of meerdere kuiltjes in het zand hadden gegraven. Het afzetten van de eitjes zelf niet gezien, maar wellicht doen de dieren dat toch liever zonder pottenkijkers en wanneer het minder druk is met recreanten en loslopende honden. Waarschijnlijk doen de dieren dit voornamelijk ’s avond en ’s nachts.
Erg bijzonder om dit graaf- en paringsgedrag van deze fascinerende en prachtig getekende reptielen een keer van dichtbij mee te maken.
Een vrouwtje legt gemiddeld 5 tot 15 eitjes af. Afhankelijk van de omgevingstemperatuur komen de eitjes na +/- twee maanden uit. De uitgekomen hagedisjes zijn ca 4 cm groot en meteen zelfstandig.
NATUURVERSLAVING 