PWC Big Day Beetsterzwaag

Intro

Vorig jaar deed ik op 15 mei een big day in- en rondom Beetsterzwaag. 24 uur vogelen met als doel zoveel mogelijk soorten waarnemen. Het was een geslaagde dag door de mooie en afwisselende natuur rondom Beetsterzwaag, van bossen tot parken, van moeras tot heide en weidevogelreservaten. Ik wist deze dag een mooi aantal van 115 soorten te zien en te horen. Begin dit jaar ontstond het idee om weer een Beetsterzwaag big day te doen. Het was alleen nog even de vraag of ik eind april of weer half mei zou gaan.

PWC Big Day: It giet oan!

In het kader van de PWC (Patch Work Challenge) hak ik op 29 maart de knoop door. In de PWC appgroep wordt opgeroepen om op 26, 27 of 28 april een big day te houden binnen de local patch. Oftewel, 24 uur vogelen in een vrij klein gebied, binnen steenworp afstand van huis. Een leuk idee en net weer even anders dan een gemiddelde big day waarbij vaak de nadruk ligt op een groter gebied (gemeente, provincie of landelijk).

Eind april is ook veel mogelijk qua soorten. Veel zomergasten zijn teruggekeerd (of arriveren) uit het warme zuiden, zoals Bonte Vliegenvanger, Gekraagde Roodstaart en Boerenzwaluw (foto rechts). Maar er is ook nog redelijke kans op late wintergasten die op doortrek zijn naar het noorden, zoals Kramsvogel en Sijs (foto links).

Het is dan alleen nog de vraag welke dag het meest geschikt is om de big day te doen. De weersvoorspellingen worden daarom vanaf 20 april nauwlettend in de gaten gehouden. Zowel de 27e als de 28e zien er prima uit, de 26e minder. Het moet dus gebeuren op koningsdag of de dag erna. Als ik aan koningsdag denk, denk ik aan de eerste Gierzwaluwen van het jaar. 2 dagen van tevoren ben ik om: zaterdag de 27e ga ik de PWC big day doen. Jeroen zal ook deze dag een PWC big day doen in zijn local patch te Leeuwarden. Leuk om zo samen binnen Fryslân lekker fanatiek te vogelen binnen de patch en waarnemingen met elkaar te delen. It giet oan!

Plan / voorbereiding

Vlak voor de PWC big day stel ik een lijst op met soorten die mogelijk zijn eind april. Tijdens het opstellen van de lijst raadpleeg ik mijn eigen waarnemingen en kijk even snel wat er in de afgelopen week is gemeld binnen mijn patch. Eigenlijk leveren alleen mijn eigen waarnemingen info, mijn patch is een gebied waar relatief weinig wordt gevogeld. Uiteindelijk bestaat de opgestelde lijst toch uit ruim 140 soorten die mogelijk zijn. Echter, daar zitten vrij veel schaarse soorten tussen en soorten waar je geluk mee moet hebben, dat ze overvliegen.

Ik besluit alle deelgebieden binnen mijn local patch op de big day meerdere keren te bezoeken. ’s Nachts beginnen voor uilen, vervolgens een vroege ochtendronde op de heide voor Houtsnip en Watersnip, daarna het bos in voor de bosvogels. De rest van de dag is minder tijdgebonden. In de middag kan het nog interessant zijn om te gaan trektellen voor o.a. roofvogels, mits de zon er een beetje doorheen komt.

Vrijdag de 26e doe ik eind van de middag nog een snelle voorbereidingsronde tijdens het hardlopen. Dit levert weinig op. ’s Avonds maak ik vlak voor het slapen gaan nog een korte wandeling. Dit levert Ransuil op, het vrouwtje dat al enkele weken in hetzelfde bosje zit te roepen. Een meevaller, want ik had de vogel al bijna 2 weken niet meer gehoord. Het zou een leuke soort zijn om de big day mee te beginnen. 23:00 duik ik mijn bed in. De wekker staat op 02:30. ’s Middags had ik ook nog een beetje slaap gepakt.

De dag zelf

02:30 gaat de wekker en sta ik meteen op. Als ‘vanouds’ stroomt de adrenaline weer door mijn lichaam op een big day. Ik heb er zin in. Na een kop koffie en een banaan sta ik 03:00 buiten. Het is doodstil, geen late feestgangers die na een gezellig avondje huiswaarts keren. Het is tevens nagenoeg windstil, met een temperatuur van 4 graden. Ik ben amper een minuut buiten of het begint licht te regenen, tegen alle voorspellingen in. Gelukkig stelt het weinig voor en is het gauw droog. Ik spits mijn oren in de hoop op Ransuil, maar deze lijkt stil.

Dan opeens de klaaglijke roep van het vrouwtje, wat meer achterin het bosje dan een paar uur geleden. Onder de plaatselijke Scholeksters is opwinding, ze maken behoorlijk lawaai. Tijdens het zoeken naar Bosuil valt mijn oog op het silhouet van een Ooievaar op zijn nest in de duisternis. Al enige weken roept er ’s avonds een juveniele Bosuil in het park schuin tegenover waar ik woon. Onlangs wist ik deze vogel overdag te vinden. Het uiltje zat aardig verstopt in een boom met klimop erin. Het duurt even, maar het uiltje laat zijn bedelende roep horen.

Beetsterzwaag – bebouwde kom

1. Ransuil – 03:03
2. Scholekster – 03:07
3. Ooievaar – 03:07
4. Wilde Eend – 03:16
5. Bosuil – 03:17
6. Regenwulp – 03:20

Ransuil en Bosuil werken snel mee, dat zal niet gelden voor het ‘witte spook’. De Kerkuil blijft een mysterieuze en ongrijpbare vogel. In het jaar 2023 had ik slechts eenmaal een Kerkuil in Beetsterzwaag, terwijl Beetsterzwaag toch een prima leefgebied vormt voor deze soort. Vooral de boerderijen en weilanden tussen Beetsterzwaag en de A7 lijken geschikt jachtterrein en mogelijk broedt de soort hier ook. Enkele zoekpogingen in de afgelopen weken ’s avonds leverden helaas niks op. Wel zie ik regelmatig meldingen van verkeersslachtoffers langskomen op waarneming.nl, vogels die zich te pletter zijn gevlogen tegen auto’s/vrachtauto’s.

Toch besluit ik vol goede moed tijd te steken in deze uil, eigenlijk de enige nachtvogel die nog mogelijk is op deze big day. Dus fiets ik heen en weer tussen boerderijen, loop ik erven op, smalle landweggetjes in. In het holst van de nacht langs bomenrijen. Dit levert nog een 2e Ransuil en Bosuil op. Ik spits mijn oren, 100% gefocust op luid gekrijs. Het ijzingwekkende geluid van Kerkuil kan behoorlijk ver dragen. Een Steenmarter is een leuke bijvangst. Een overvliegende Groenpootruiter is enigszins onverwacht. Een stop bij de zandwinplas A7 levert wat waterwild op. En dan vrij ver, maar onmiskenbaar, het gekrijs van een Kerkuil, yes! Mijn 1e Kerkuil voor 2024 te Beetsterzwaag.

Beetsterzwaag – buitengebied west / zandwinplas A7

7. Grauwe Gans – 03:57
8. Meerkoet – 03:59
9. Aalscholver – 04:01
10. Groenpootruiter – 04:17
11. Kerkuil – 04:24

Ik heb geen doelsoorten meer voor de nachtronde, dus heb ik even tijd om naar huis te gaan voor een kop koffie en een broodje. Om 05:00 sta ik weer buiten en is het tijd voor de vroege ochtendronde. De eerste Roodborsten en Merels zijn er alweer vroeg bij en brengen hun luide zang ten gehore. Snel op de fiets richting de Lippenhuisterheide, waar ik hoop Houtsnip en Watersnip te horen baltsen in de schemering. Onderweg de 3e Bosuil, dit keer een roepend mannetje. Zwarte Roodstaart en Gekraagde Roodstaart zijn ook al wakker. Erg leuk is een hoempende Roerdomp op een voor mij nieuwe locatie. Ergens vanuit het dal van het Koningsdiep. Ik heb weleens het vermoeden gehad dat Roerdomp hier zou kunnen zitten, het is er vrij nat en drassig met pitrusvegetatie en her en der wat riet en ruigte.

Beetsterzwaag en Dal van het Koningsdiep

12. Roodborst – 05:06
13. Merel – 05:07
14. Zwarte Roodstaart – 05:09
15. Zwarte Kraai – 05:09
16. Zanglijster – 05:10
17. Gekraagde Roodstaart – 05:20
18. Roerdomp – 05:23
19. Houtduif – 05:23
20. Waterhoen – 05:25

Even voor 05:30 sta ik in één van de mooiste stukjes Friesland, de Lippenhuisterheide. Dit uitgestrekte heideterrein biedt een belangrijk leefgebied voor veel vogelsoorten. Geelgors, Roodborsttapuit en Fitis zijn enkele zangvogels die in hoge dichtheden voorkomen, maar ook Kraanvogels komen er voor hun rust en ruimte. Afgelopen weken had ik meerdere keren trompetterende Kraanvogels, misschien doen ze een broedpoging? Het getrompetter van Kraanvogels in combinatie met andere soorten die typerend zijn voor natte heidegebieden, roept associaties op met het Fochteloërveen. Het Fochteloërveen, maar dan iets kleiner. En, ook niet onbelangrijk, een stuk minder toegankelijk voor publiek, wat de rust voor veel vogels ten goede komt.

Het voelt weer even als een droom om hier in alle vroegte te genieten van een breed scala aan vogelsoorten die de dag aankondigen. Ik schat dat ik minstens 15 Fitissen hoor zingen, de vogels zingen druk tegen elkaar in. Van dichtbij zingt ook een Matkop, ook een typische vogel die zich thuis voelt in dit vochtige gebied met ook veel dood hout. Het lukt me niet de vogel in beeld te krijgen, hetzelfde geldt voor een Blauwborst. Ik heb ook weer geluk met Houtsnip, net als vorig jaar weer een baltsende vogel op nagenoeg dezelfde plek. Verder weg in het gebied trompetterende Kraanvogels, wat blijft het toch een wondermooi geluid. En meteen weer het gevoel alsof ik in het Fochteloërveen sta. Ook erg welkom zijn meerdere roepende Waterrallen en een Dodaars. Watersnip is stil, maar die kan ook prima overdag.

Lippenhuisterheide

21. Winterkoning – 05:28
22. Fitis – 05:29
23. Boomkruiper – 05:29
24. Grote Lijster – 05:31
25. Krakeend – 05:31
26. Blauwborst – 05:31
27. Geelgors – 05:31
28. Tjiftjaf – 05:32
29. Slobeend – 05:34
30. Houtsnip – 05:36
31. Matkop – 05:36
32. Koolmees – 05:36
33. Kraanvogel – 05:37
34. Waterral – 05:38
35. Dodaars – 05:41
36. Roodborsttapuit – 05:42
37. Rietgors – 05:44
38. Grote Bonte Specht – 05:51
39. Boompieper – 05:54
40. Vink – 05:55
41. Kneu – 05:56
42. Zwartkop – 05:58
43. Pimpelmees – 06:00
44. Groene Specht – 06:05
45. Veldleeuwerik – 06:06
46. Blauwe Reiger – 06:21
47. Graspieper – 06:24
48. Grasmus – 06:28

Nu vliegt er weinig, maar de eerste Koekoek van het jaar maakt veel goed. Ook een overvliegende Sijs is een goeie soort. Tot vlak voor de big day hoorde ik nog Sijzen, dus ik had goeie hoop. Echt onverwacht is een Smelleken op een paaltje, deze soort had ik dit jaar nog niet op de patch. De vogel wordt even later verjaagd door de plaatselijke Torenvalken. Op de achtergrond hoor ik de eerste bosvogels van de dag, Zwarte Specht, Glanskop, Appelvink en Boomklever.

Wallebos / Dal van het Koningsdiep (telpost / observatiepunt)

49. Tuinfluiter – 06:49
50. Putter – 06:50
51. Buizerd – 06:50
52. Witte Kwikstaart – 06:50
53. Boerenzwaluw – 06:52
54. Koekoek – 06:55
55. Knobbelzwaan – 07:01
56. Zwarte Specht – 07:06
57. Sijs – 07:08
58. Smelleken – 07:11
59. Kievit – 07:11
60. Glanskop – 07:16
61. Appelvink – 07:22
62. Torenvalk – 07:28
63. Gaai – 07:35
64. Boomklever – 07:39

Na de lucht en weilanden veelvuldig te hebben afgespeurd, is het tijd om de focus te verleggen naar het Wallebos. De bosronde staat vaak garant voor leuke soorten. Hopelijk hebben de mezen en vinken er zin in. En wie weet laat Kleine Bonte Specht nog van zich horen, al reken ik er niet op. Enkele Gaaien maken de diepste fluittonen, je blijft je verbazen over het brede repertoire van deze soort. Een Bonte Vliegenvanger, één van de vele in Beetsterzwaag, zingt er lustig op los. De soort lijkt dit jaar algemener dan ooit in Beetsterzwaag. Wellicht profiteert deze zomervogel hier van het grote aanbod nestkasten en boomholtes. Goudhaan en Vuurgoudhaan zitten vlak bij elkaar te zingen. Ook zingen er meerdere Zwarte Mezen, maar Kuifmees is aanvankelijk stil.

Iets verderop in het bos hoor ik de enige Goudvink van de dag. Een Sperwer vliegt als een speer door een naaldbosperceel. Na enig zoeken hoor ik ook een Kuifmees. Gek genoeg heb ik nog geen Staartmees, een soort die ik vaak hoorde op allerlei plekken de laatste tijd. Verder zijn alle mezen gelukt tot dusver. Van de vinken ontbreken Kruisbek, Kleine Barmsijs en Keep nog. Kruisbek heb ik recent niet waargenomen en dus reken ik er ook niet op. Kleine Barmsijs en Keep heb ik vrij recent nog waargenomen, maar je hebt er een beetje geluk voor nodig.

Wallebos

65. Bonte Vliegenvanger – 07:44
66. Goudhaan – 07:46
67. Vuurgoudhaan – 07:48
68. Zwarte Mees – 07:52
69. Goudvink – 08:01
70. Sperwer – 08:02
71. Kuifmees – 08:11
72. Holenduif – 08:11

Na een succesvolle bosronde fiets ik weer Beetsterzwaag in voor een handjevol algemene huis- en tuinvogels. De eerste soorten laten zich makkelijk vinden, maar Turkse Tortel en Ekster zijn lastiger. Van Turkse Tortel had ik niet verwacht dat ik er toch nog even mijn best voor moet doen, de soort komt algemeen voor in Beetsterzwaag. Ekster blijft schaars. Na een dikke 20 minuten zoeken vind ik dan toch een Turkse Tortel, even verderop nog een tweede vogel. Als bonus krijg ik er een mannetje Beflijster bij, zo wordt het zoeken weer ruimschoots beloond.

Beetsterzwaag – bebouwde kom

73. Spreeuw – 08:24
74. Huismus – 08:26
75. Groenling – 08:28
76. Kauw – 08:30
77. Heggenmus – 08:31
78. Beflijster – 08:46
79. Turkse Tortel – 09:01

Na een klein uurtje de bebouwde kom te hebben uitgekamd, is het tijd om het gebied ten westen van Beetsterzwaag af te vogelen. Op een plek waar ik in maart een Middelste Bonte Specht had, hoor en zie ik alleen Grote Bonte Spechten. Ook steek ik veel tijd in het zoeken naar Tapuit, helaas tevergeefs. Wel zie ik de enige Huiszwaluwen van de dag en is het genieten van Wulpen, Veldleeuweriken, Kieviten en een Roodborsttapuit die zich fantastisch laat bekijken. Een Grote Zilverreiger strijkt neer in een sloot en op de grond zie ik een adulte Zeearend zitten, geweldige waarneming. Even later gaat de ‘vliegende deur’ de lucht in en zorgt voor veel paniek onder de lokale vogels. De Zeearend wordt achterna gezeten door Kieviten die hun territorium met jongen verdedigen.

Beetsterzwaag – buitengebied west

80. Huiszwaluw – 09:09
81. Bruine Kiekendief – 09:39
82. Kokmeeuw – 09:40
83. Wulp – 09:41
84. Grote Zilverreiger – 09:46
85. Zeearend – 09:53

Snel door naar de zandwinplas waar me weer een mooi scala aan soorten wacht. Het zou goed kunnen dat ik hier de 100 soorten ga aantikken. Vele tientallen foeragerende Oeverzwaluwen sieren de plas, maar ook een Gele Kwikstaart zorgt voor wat kleur. De Kleine Plevieren zitten in hun vertrouwde territorium en langs de oevers enkele Oeverlopers. Een Grutto maakt een hoge baltsvlucht boven mijn hoofd. Vervolgens richt ik mijn telescoop op een groepje Grauwe Ganzen. Meteen valt mijn oog op een kleine gans, Toendrarietgans! Een hele goeie soort. Misschien wel de beste soort van de dag. Slechts eenmaal had ik deze soort in Beetsterzwaag dit jaar tot dusver, begin januari. Gelukkig zitten de aanvankelijk verstopte Kluten er ook nog. Ook laat een Blauwborst zich nog even mooi bekijken en de eerste Gierzwaluwen van het jaar vliegen over.

Zandwinplas A7

86. Fuut – 10:10
87. Kleine Mantelmeeuw – 10:11
88. Kuifeend – 10:11
89. Oeverloper – 10:12
90. Gele Kwikstaart – 10:13
91. Kleine Plevier – 10:21
92. Bergeend – 10:22
93. Wintertaling – 10:24
94. Oeverzwaluw – 10:28
95. Grutto – 10:38
96. Toendrarietgans – 10:42
97. Gierzwaluw – 10:55
98. Kluut – 11:14
99. Tureluur – 11:20
100. Braamsluiper – 11:41

Inmiddels is de middag aangebroken. Ik speur de lucht nog even af voor roofvogels, maar verder dan een Buizerd, Torenvalk en enkele Bruine Kiekendieven kom ik niet. Ook het mannetje Steppekiekendief die ik hier een week eerder had, is nergens te bekennen. Ik had gehoopt dat deze vogel mogelijk ter plaatse zou rondhangen, gezien het grote voedselaanbod (jonge weidevogels o.a.). Maar ik heb inmiddels wel 100 soorten waargenomen, een prachtige score al. Ik besluit eerst maar naar huis te gaan om te lunchen en wat rust te pakken. Dit blijkt een goed besluit, aangezien de bewolking toeneemt en er druppels vallen.

15:00 sta ik weer buiten en spring ik op de fiets. Eerste stop is het Wallebos in de hoop op toch nog Kleine Bonte Specht. Ook Fluiter is nog een mogelijkheid, vorig jaar had ik deze fraaie zangvogel in het Wallebos. Dit jaar heb ik de soort tot dusver enkel gehoord in de Amvestbossen ten oosten van Beetsterzwaag, buiten mijn local patch. Vanaf het bruggetje over het Koningsdiep hoor ik een IJsvogel roepen, ook een goeie soort. Wel merk ik dat het grote sprokkelen is begonnen. Omdat ik Staartmees nog niet heb besluit ik weer een bosronde te doen. Dit levert toch nog een onverwachte soort op, een zingende Kleine Barmsijs. Even later zie ik ook Staartmezen.

Net als ik besluit weer richting de telpost/observatiepunt te gaan om te trektellen, hoor ik opeens een Middelste Bonte Specht luid roepen op een voor mij nieuwe locatie. Ik had niet meer gerekend op deze schaarse specht. De vogel laat zich, ondanks zoekwerk, niet zien.

Wallebos

101. IJsvogel – 15:18
102. Kleine Barmsijs – 15:44
103. Staartmees – 15:54
104. Middelste Bonte Specht – 16:06

Nadat het lange tijd bewolkt is geweest, komt rond 16:00 de zon weer tevoorschijn. Ik besluit het komende uur te gaan trektellen, in de hoop op roofvogels en wie weet nog wat meeuwen. Havik, Ekster, Roek, Raaf, Watersnip, Stormmeeuw en Lepelaar zijn nog de grootste missers op mijn daglijst. Tijdens het uur dat ik de lucht afspeur flinke aantallen Buizerds, Kleine Mantelmeeuwen, Ooievaars, Sperwer en de tweede Zeearend van de dag, maar geen Havik die ik hier toch wel had verwacht. Een jagende Blauwe Kiekendief en een tweetal Raven zijn een mooie compensatie.

Wallebos / Dal van het Koningsdiep (telpost / observatiepunt)

105. Raaf – 16:33
106. Blauwe Kiekendief – 16:37

Dan is het tijd voor weer een intensieve zoektocht naar Ekster, dus fiets ik weer de bebouwde kom in. Iedere straat en tuin wordt uitgekamd op deze landelijk algemene, maar voor Beetsterzwaagse begrippen schaarse soort. Feestvierders kijken me verwonderd aan. Eigenlijk is het ook wel lachwekkend, zo’n beetje heel Nederland viert feestelijk koningsdag, en ik maak me zorgen of ik wel of geen Ekster zal vinden op deze dag. Nee, koningsdag is niks voor mij, het heeft me nooit echt getrokken. Ik heb niks met het koningshuis, oranjegekte of massale drukte. Ik heb vandaag de drukste plekken in Beetsterzwaag dan ook vakkundig vermeden. Het is omdat Ekster vrijwel alleen te doen is in de bebouwde kom, anders had ik hier niks meer te zoeken vandaag.

Na de zoveelste straat te hebben afgezocht hoor ik een Ekster, de vogel zit aardig verstopt hoog in een boom. Ik probeer een foto te maken, maar de vogel vliegt een paar bomen verder uit zicht. Waarschijnlijk een tuin in gevlogen. Het moment is er niet minder om, eindelijk die Ekster gevonden. Vervolgens onderwerp ik de weilanden ten westen van Beetsterzwaag nog maar eens aan een inspectie. Dit levert nog Roeken en een overvliegende Watersnip op. De vermoeidheid begint toe te slaan en ik heb ook flink trek. Het is weer even mooi geweest. Na het avondeten ga ik nog eens kijken bij de zandwinplas A7.

Beetsterzwaag – bebouwde kom en buitengebied west

107. Ekster – 17:31
108. Roek – 17:49
109. Watersnip – 17:53

Na een goeie avondmaaltijd en een powernapje heb ik weer nieuwe energie en spring ik nog een laatste keer vandaag op de fiets. Eens kijken of ik nog de 110 soorten kan aantikken. Havik wordt een lastig verhaal, Stormmeeuw en Lepelaar zie ik nog wel gebeuren. Bij aankomst is het meteen genieten van een mooie zonsondergang. De Kluten staan er prachtig bij, nog mooier dan vanochtend. Ik kan mooie opnames maken van deze schitterende steltlopers. Als ik de plas scan valt mijn oog wederom op een kleine gans. Ben ik nou gek of is dit een Kolgans? In de winter zou ik geen seconde hebben getwijfeld, maar zo eind april is Kolgans toch echt een schaarse soort. Maar het is er toch één. Verderop zie ik zelfs nog een tweede exemplaar tussen de Grauwe Ganzen. De Toendrarietgans die hier eerder vandaag zat is onvindbaar.

Ik zoek vervolgens alle hoeken van de plas af in de hoop op een Lepelaar, maar helaas laat deze soort zich niet vinden. Ook het intensief in de lucht kijken levert weinig op. Ik zie een mogelijke Stormmeeuw in de verte vliegen, maar het gaat te snel voor zekerheid. Het lijkt erop dat de koek op is. Ik zie hoe enkele Blauwe Reigers en Grote Zilverreigers richting hun slaapplek vliegen. De schemering treed in en het licht neemt af. Een zingende Sprinkhaanzanger is de laatste nieuwe dagsoort, een leuke afsluiter. Het zit erop voor vandaag, uitgevogeld.

Zandwinplas A7

110. Kolgans – 20:09
111. Sprinkhaanzanger – 20:30

Moe maar dik tevreden fiets ik weer huiswaarts. Het was wederom een prachtige big day met mooie geluksmomenten. 111 soorten is toch meer dan ik had verwacht. Hieronder een opsomming van de beste soorten van de dag en de grootste missers.

Meest schaarse soorten ‘bonussen’	Missers
Toendrarietgans	Havik
Kolgans	Boomvalk
Kraanvogel	Lepelaar
Roerdomp	Stormmeeuw
Zeearend	Kleine Bonte Specht
Smelleken	Witgat
Kerkuil
Middelste Bonte Specht
Sijs
Kleine Barmsijs
Beflijster