Intro
Vogels kijken kan op allerlei manieren, zowel dicht bij huis als ver van huis. Een bezoekje aan een vogelrijk gebied op steenworp afstand van huis, een zeldzame soort twitchen aan de andere kant van het land, een vogeltelling in je eigen woonplaats, het aflezen van vogelringen in een stadspark of zelfs met de verrekijker vanuit je luie stoel in de woonkamer, lekker knus bij de kachel. Het kan allemaal. In 2024 is er extra aandacht voor vogels kijken in je eigen regio of woonplaats. Vogelen op je ‘local patch’.
Local patch
Local patch is een vogelaarsterm die is overgewaaid uit Engeland. De local patch is een vogelgebied dat door iemand is gekozen (of geclaimd) als vaste locatie om regelmatig (dagelijks/wekelijks) vogels te gaan kijken. Meestal ligt deze locatie op steenworp afstand van huis/woonplaats van de vogelaar die het gebied heeft verkozen als zijn local patch. Het kan gaan om een natuurgebied of dorp, maar ook om een park of eigen tuin. Alle vogelsoorten die binnen of vanaf de local patch worden waargenomen, tellen mee voor de local patch statistieken. Veel vogelaars houden een lijst bij met de soorten die ze zien op de local patch.
Voordelen van de local patch
Vogelen op de local patch heeft een aantal grote voordelen. Je leert op een andere manier kijken naar je eigen omgeving, je krijgt in de loop der tijd een goed beeld van de vogelrijkdom wat betreft soorten en aantallen. Op een gegeven moment weet je precies waar je moet zijn voor die ene soort. Waar je het beste een IJsvogel kunt verwachten, waar je grote kans hebt op een Sperwer of welke bomen het meest geschikt zijn voor spechten of wie weet een Bosuil. In eigen omgeving vogels kijken kan veel moois opleveren en staat vaak garant voor mooie, onverwachte en onvergetelijke momenten. Het levert waardevolle informatie, ook omdat bij vogelen op de local patch plekken worden bezocht waar weinig aandacht voor is.
Misschien wel het grootste voordeel van de local patch is dat je er geen auto voor nodig hebt. Het kan makkelijk te voet en te fiets. En dat op zich levert een scala aan prachtige voordelen. Want zeg nou eerlijk, als je gaat vogelen ben je toch het liefst zoveel mogelijk buiten? Minder in de auto, meer naar buiten. In de kou, af en toe de regen en wind te lijf gaan, maar het liefst met weinig wind en een zonnetje erbij. Goed voor de weerstand, lekker in beweging en psychisch geeft het een boost. Tot dusver enkele gezondheidsvoordelen. Natuurlijk past deze groene en bewuste manier van natuurbeleving ook in het plaatje van klimaatneutraal vogelen, waar steeds meer aandacht voor is. In 2022 werd er een boek over uitgebracht, Low-Carbon Birding.
Nog meer voordelen
Hoe meer je buiten bent, hoe meer je gaat zien aan vogels (en andere soortgroepen). Dat kan ook de kans vergroten op het vinden van een bijzondere soort. Dat hoeft niet eens per se een zeldzaamheid zoals een dwaalgast te zijn, maar kan ook een regionale zeldzaamheid zijn. Bijvoorbeeld een kustvogel in het binnenland, zoals een Rotgans of Eider. Daarnaast zijn er ook nog soorten die fenologisch (betreft tijd van het jaar) gezien schaars zijn. Een overwinterende Ooievaar, Roodborsttapuit, Zwarte Roodstaart of Tjiftjaf in januari, om maar iets te noemen. Of je ontdekt een schaarse soort op een locatie waar deze nog niet eerder is waargenomen. Kortom, er is veel mogelijk op de local patch.
Vogelen op de local patch is de meest duurzame en laagdrempelige manier van vogels kijken. Je trekt je schoenen aan, doet je jas aan, eventueel stap je op de fiets. En zodra je een stap buiten zet kun je al omringd zijn door allerlei vogels en een leuke onverwachte soort zien. Omdat de local patch naast de deur is zul je sneller geneigd zijn nog even eropuit te gaan, ook op drukkere dagen.
Patchwork challenge 2024
Waarneming.nl en Dutch Birding hebben de handen ineengeslagen en hebben 1 januari een patchwork challenge aangekondigd. Aan deze challenge, waarbij vogels kijken dicht bij huis centraal staat, kan iedere vogelaar meedoen. Op waarneming.nl (via je account) kun je een local patch (gebruikerslocatie) aanmaken en een lijst bijhouden van de vogelsoorten die je tegenkomt op je patch. De patchwork challenge is nog maar een paar weken aan de gang, en nu al een succes. Al ruim 330 vogelaars doen mee met dit fantastische initiatief. Er zijn terwijl ik dit schrijf (24-01), al meer dan 33.000 waarnemingen ingevoerd via de patchwork challenge. Ook meedoen? Op de website van Dutch Birding staat een handleiding en op waarneming.nl een overzicht van de deelnemers, gebieden en de soorten die zijn waargenomen.
Local patch in Beetsterzwaag
Mijn local patch is in en rondom mijn woonplaats Beetsterzwaag, zie hier voor een overzicht van mijn patch PWC 2024 – Beetsterzwaag e.o. Alle deelgebieden binnen mijn patch zijn op op 10-15 minuten fietsen van mijn huis, om de hoek dus. Ik heb voor dit gebied gekozen omdat het een breed scala aan biotopen omvat, het is zeer afwisselend. Het omvat een deel van het dorp Beetsterzwaag, het Wallebos ten zuiden van Beetsterzwaag en een deel van de Liphústerheide ten zuiden van het Wallebos. Tot slot is er nog de zandwinplas aan de A7, iets ten westen van Beetsterzwaag.
Vogelrijkdom in Beetsterzwaag
Bosvogels
Dankzij de bosrijke en parkachtige omgeving van Beetsterzwaag komen bosvogels hier in overvloed voor. Beetsterzwaag is, met uitzondering van het zuidwestelijke deel, omringd door bos. Een aantal vogelgroepen doen het bijzonder goed in Beetsterzwaag en omliggende bossen. Dat er 5 soorten spechten broeden, zegt al veel. Dat is een indicatie voor een gezond bos met veel afwisseling in boomsoorten en leeftijden van bomen. Het geeft ook aan dat er veel dood hout is, zowel liggend als staand dood hout. De Grote Bonte Specht is zeer algemeen, maar ook de kleurrijke Groene Specht is een algemene verschijning. De Zwarte Specht prefereert de wat grotere stukken gemend bos met oude beuken, eiken en naaldbomen. De Kleine Bonte Specht is ook vrij algemeen, maar laat zich moeilijk vinden. Dan hebben we ook nog de Middelste Bonte Specht, de zeldzaamste van de 5 spechten.
Waar spechten het goed doen, doen ook andere soorten het goed. Bosuil, Boomklever, Boomkruiper, Holenduif en Spreeuw zijn enkele voorbeelden. Ook soorten uit de mezen- en vinkenfamilie voelen zich erg thuis in Beetsterzwaag. Echte bosvogels zoals Kuifmees, Zwarte Mees en Glanskop komen algemeen voor, de Matkop is schaarser. Appelvink en Goudvink zijn ook soorten die goed zijn vertegenwoordigd. ’s Winters overwinteren Sijs en Keep in grote getale in Beetsterzwaag. In sommige jaren zijn Kleine- en Grote Barmsijs en Kruisbek ook vrij talrijk. Kruisbekken houden zich vooral op in naaldbossen met lariksen en sparren.
Heidevogels
Het uitgestrekte heidegebied de Liphústerheide, in mijn ogen een parel wat betreft Friese natuurgebieden, mocht natuurlijk niet ontbreken in mijn local patch. Het is ook een gebied waar relatief weinig vogelaars komen, onder meer omdat het minder goed met de auto is te bereiken. Doordat het gebied vooral te voet en te fiets goed is te bereiken, blijft het een beetje onderbelicht. Vooral ‘locals’ zoeken het gebied op. Enkele fraaie zangvogels die broeden in dit gebied zijn Roodborsttapuit, Geelgors en Blauwborst. Vorig jaar had ik het geluk 3 Kraanvogels te zien boven dit prachtige gebied, maar of het gebied geschikt is voor Kraanvogels om te broeden is een tweede. ’s Winters is dit de plek bij Beetsterzwaag om een Klapekster te zien. In de zomer behoort een Slangenarend tot de mogelijkheden. Het gebied herbergt nog een redelijke slangenpopulatie.
Water, weide- en moerasvogels
De zandwinplas bij de A7 heeft een enorme aantrekkingskracht op watervogels zoals eenden, ganzen, zwanen en futen. In de winter zitten er grote aantallen Wilde Eend, Kuifeend, Krakeend, Smient, Slobeend en Wintertaling. In mindere mate Tafeleend en Pijlstaart. Met een beetje geluk tref je er ook schaarsere eenden zoals Bergeend, Grote Zaagbek, Nonnetje en Brilduiker. De Fuut is hier jaarrond aanwezig terwijl Dodaars in kleine aantallen overwintert. Wat betreft ganzen is het vooral in de winter genieten van honderden tot duizenden Kolganzen, Brandganzen en natuurlijk ook Grauwe Ganzen, die hier ook broeden. Een minder algemene soort is Toendrarietgans. Ook zitten er vaak veel meeuwen op de plas, zoals Stormmeeuw en Kokmeeuw.
Rondom de zandwinplas is een scala aan biotopen te vinden, zoals slootjes, bosjes, riet, plas-dras en (nat) grasland. Steltlopers zoals Watersnip, Kievit, Scholekster en Wulp gedijen hier prima. Niet ver van de zandwinplas ligt Van Oord’s Mersken, een belangrijk weidevogelreservaat. In de bosjes en het riet broeden zangvogels zoals Winterkoning, Koolmees, Rietzanger, Kleine Karekiet en Sprinkhaanzanger, maar ook Baardman, Waterral en Roerdomp zouden hier verstopt kunnen zitten.
Roofvogels
Zo’n grote verscheidenheid aan vogels in een waterrijk gebied als de zandwinplas, trekt uiteraard ook roofvogels aan. In de winter is er kans op een jagende Slechtvalk die de eenden en ganzen de stuipen op het lijf jaagt, maar ook Havik en Sperwer komen regelmatig op bezoek. De Blauwe Kiekendief jaagt ’s winters boven de nabijgelegen weilanden en ’s zomers is het de Bruine Kiekendief die op zoek gaat naar prooi. Tijdens de voor- en najaarstrek komt de Visarend soms even op bezoek. Ook de Zeearend mag je hier af en toe verwachten, met enige regelmaat zwerft er een vogel rond in de omgeving. En tot slot de 2 algemeenste roofvogels, Buizerd en Torenvalk.
Om getuige te zijn van veel vogelrijkdom hoef je niet ver van huis. Zelfs in je eigen tuin liggen verrassingen op de loer. In een reeks blogs over de patchwork challenge, vogels kijken dicht bij huis, zal ik de komende tijd regelmatig mooie en bijzondere waarnemingen delen.
NATUURVERSLAVING 